Temat
lekcji

Zagadnienia

Wymagania na poszczególne oceny

Ocena

dopuszczająca

Ocena

dostateczna

Ocena
dobra

Ocena
bardzo dobra

Ocena
celująca

Początek nowej epoki – średniowiecza

• upadek imperium rzymskiego

• życie ludzi na początku średniowiecza

• wzrost znaczenia Kościoła

• powstanie nowych państw w Europie

Uczeń:

• zna i zaznacza na taśmie chronologicznej datę upadku imperium rzymskiego – 476 r.;

• wskazuje upadek imperium rzymskiego jako początek nowej epoki – średniowiecza.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny podziału imperium rzymskiego na części wschodnią i zachodnią;

• przedstawia przyczyny upadku starożytnego Rzymu;

• wyjaśnia pojęcie „barbarzyńcy”;

• posługując się mapą, wskazuje
i nazywa państwa barbarzyńskie powstałe na gruzach imperium rzymskiego;

• zna wpływ łaciny na powstanie języków romańskich.

Uczeń:

• wyjaśnia, jak doszło do powstania państw barbarzyńskich na gruzach imperium rzymskiego;

• opowiada o położeniu
ludności po upadku
imperium rzymskiego;

• wyjaśnia pojęcie „języki romańskie”
i podaje ich przykłady.

Uczeń:

• charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w życiu ludzi na początku średniowiecza;

• wyjaśnia przyczyny rozszerzenia się chrześcijaństwa
w Europie;

• przedstawia rolę duchownych w państwach barbarzyńskich.

Uczeń:

• zbiera informacje na temat plemienia Wandalów
i wyjaśnia współczesne rozumienie pojęcia „wandal”.

Nasi przodkowie –Słowianie

• Słowianie, ich siedziby i zajęcia

• wierzenia Słowian

• obyczaje Słowian

• system plemienny

Uczeń:

• zaznacza VI w. – czas pojawienia się Słowian
w Europie – na taśmie chronologicznej;

• wymienia zajęcia Słowian;

• wymienia przykłady obrzędów słowiańskich, które przetrwały do dziś.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „plemię”;

• nazywa i wskazuje na mapie siedziby Słowian (tereny Europy Środkowo-Wschodniej);

• przedstawia wierzenia Słowian;

• podaje przykłady miejsc,
w których Słowianie czcili bogów.

Uczeń:

• wymienia grupy etniczne Słowian
i podaje przykłady współczesnych narodów do nich zaliczanych;

• wymienia więzi łączące członków jednego plemienia.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „wiec”;

• wymienia najważniejszych bogów słowiańskich i ich dziedziny opiekuńcze;

• wyjaśnia zasady funkcjonowania ustroju plemiennego.

Uczeń:

• zbiera informacje
i opowiada o dożynkach – obrzędzie słowiańskim, który przetrwał do dziś.

Mieszko twórcą państwa

• zjednoczenie plemion przez Polan

• Mieszko I władcą nowego państwa

• przyczyny chrztu Polski w 966 r.

• skutki i znaczenie chrztu Polski

Uczeń:

• zaznacza i zapisuje
na taśmie chronologicznej datę chrztu Polski – 966 r.;

• wskazuje wiek X jako czas panowania Mieszka I i zaznacza go na taśmie chronologicznej;

• wskazuje Mieszka I
jako pierwszego historycznego władcę Polski.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „dynastia”;

• wskazuje ród Piastów jako pierwszą polską dynastię panującą;

• wskazuje na mapie państwo Mieszka I, Gniezno i Poznań;

• na podstawie mapy wymienia plemiona zamieszkujące ziemie polskie w X w.;

• wskazuje na mapie tereny zamieszkałe przez plemię Polan;

• na podstawie mapy wymienia sąsiadów Polski za panowania Mieszka I.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „misja chrystianizacyjna”;

• wyjaśnia pochodzenie nazw „Polanie”
i „Polska”.

Uczeń:

• wskazuje przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I;

• wymienia korzyści płynące dla Polski z przyjęcia chrześcijaństwa.

Uczeń:

• wskazuje znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa dla rozwoju państwa polskiego.

Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski

• Bolesław Chrobry następcą Mieszka I

• cel i skutki misji
św. Wojciecha

• przyczyny i znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego

• Bolesław Chrobry
i Otton III – bohaterowie zjazdu gnieźnieńskiego

• koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 r.

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie przydomka „Chrobry”;

• zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę zjazdu gnieźnieńskiego – 1000 r.;

• wskazuje bohaterów zjazdu gnieźnieńskiego – Bolesława Chrobrego
i Ottona III.

Uczeń:

• przedstawia krótko postać św. Wojciecha;

• opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego;

• wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Bolesława Chrobrego.

Uczeń:

• zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej daty misji św. Wojciecha (997 r.)
i koronacji Bolesława Chrobrego (1025 r.);

• przedstawia cel misji
św. Wojciecha;

• opowiada o przebiegu misji św. Wojciecha;

• wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego dla państwa polskiego;

• wskazuje na mapie
i nazywa tereny przyłączone do Polski przez Bolesława Chrobrego oraz miejscowość, w której powstało pierwsze
w Polsce arcybiskupstwo.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny zjazdu gnieźnieńskiego;

• omawia decyzje
ogłoszone na zjeździe gnieźnieńskim
i ich znaczenie;

• wyjaśnia znaczenie utworzenia w Polsce arcybiskupstwa.

Uczeń:

• ocenia panowanie Bolesława Chrobrego.

Temat
lekcji

Zagadnienia

Wymagania na poszczególne oceny

Ocena

dopuszczająca

Ocena

dostateczna

Ocena
dobra

Ocena
bardzo dobra

Ocena
celująca

Trud rządzenia

• władca – jego prawa
i obowiązki

• urzędnicy i ich zadania

• drużyna książęca i jej rola

• dwór książęcy (królewski)

• Gniezno pierwszą stolicą Polski

Uczeń:

• wskazuje Mieszka I
i Bolesława Chrobrego jako pierwszych władców Polski;

• zna tytuły pierwszych władców Polski – książę
i król;

• wskazuje Gniezno jako pierwszą stolicę Polski.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „drużyna książęca”;

• wyjaśnia zadania i znaczenie drużyny książęcej.

Uczeń:

• wymienia najważniejszych urzędników
książęcych (królewskich);

• wskazuje zadania rady monarszej.

Uczeń:

• wymienia prawa
i obowiązki władcy
w X–XII w.;

• omawia zadania najważniejszych urzędników książęcych (królewskich);

• opowiada krótko o życiu
dworu książęcego (królewskiego) w X–XII w.

Uczeń:

• przedstawia
i omawia uzbrojenie wojów konnych
i pieszych z początków średniowiecza.

Życie w Polsce pierwszych Piastów

• społeczeństwo polskie za pierwszych Piastów

• miejsca powstawania grodów

• wygląd, funkcja
i znaczenie grodów

• zajęcia mieszkańców grodu

• funkcja podgrodzi
i zajęcia ich mieszkańców

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „gród”, „podgrodzie”;

• wskazuje miejsca,
w których powstawały grody.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „danina”;

• wymienia grupy społeczne żyjące w Polsce X–XII w.;

• wskazuje na ilustracji elementy obronne grodu.

Uczeń:

• przedstawia zajęcia grup społecznych Polski
X–XII w.;

• przedstawia zadania niektórych osad
służebnych;

• wymienia mieszkańców grodu i podgrodzi;

• wskazuje zadania
(zajęcia) mieszkańców podgrodzi.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie
„osady służebne”;

• przedstawia funkcje grodu;

• przedstawia
i charakteryzuje obowiązki poddanych wobec monarchy.

Uczeń:

• wymienia znane grody powstałe na terenie regionu.

Wśród zakonników

• powstawanie zgromadzeń zakonnych

• życie w klasztorze

• wygląd i zajęcia zakonników

• św. Franciszek z Asyżu

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „klasztor”;

• charakteryzuje krótko św. Franciszka z Asyżu.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „zakon”, „reguła zakonna”;

• opisuje wygląd zakonników;

• opowiada o życiu zakonnym używając pojęć: „modlitwa”, „praca”, „ubóstwo”.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia:
„tonsura”, „habit”;

• przedstawia zajęcia zakonników.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie
„benedyktyńska praca”;

• opowiada
o przygotowaniach
do ślubów zakonnych;

• wymienia przyrzeczenia ślubów zakonnych.

Uczeń:

• we wskazanej przez nauczyciela formie przedstawia
św. Franciszka z Asyżu
i nauki, jakie głosił.

Kazimierz Wielki dobrym gospodarzem

• Kraków siedzibą królewską

• polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego

• założenie Akademii Krakowskiej

• uczta u Wierzynka

Uczeń:

• wskazuje na mapie Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego;

• zaznacza na taśmie chronologicznej datę 1364 r.

Uczeń:

• umiejscawia w czasie panowanie Kazimierza Wielkiego
i zaznacza je na taśmie
chronologicznej;

• wskazuje na mapie państwo Kazimierza Wielkiego i wymienia państwa z nim
sąsiadujące;

• opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego, wymieniając powstanie Akademii Krakowskiej i ucztę u Wierzynka.

Uczeń:

• wymienia przykłady działań Kazimierza Wielkiego prowadzące do wzmocnienia państwa polskiego (odpowiedź powinna uwzględniać następujące zagadnienia: pokojowa polityka zagraniczna, rozwój handlu i rzemiosła, kolonizacja, budownictwo obronne, Akademia Krakowska, uczta u Wierzynka).

Uczeń:

• próbuje ocenić panowanie króla Kazimierza Wielkiego;

• opowiada o uczcie
u Wierzynka;

• na podstawie ilustracji identyfikuje uczestników uczty u Wierzynka.

Uczeń:

• w oparciu o przykłady wyjaśnia powiedzenie: „Zastał Polskę drewnianą,
a zostawił murowaną”;

• wymienia zabytki regionu powstałe w czasach Kazimierza Wielkiego.

Na zamku rycerskim

• zamki obronne, ich funkcja i lokalizacja

• wygląd zamku – elementy obronne
i mieszkalne

• mieszkańcy zamku, ich zajęcia i rozrywki

• kodeks rycerski

• rycerze i ich powinności

• Zawisza Czarny wzorem średniowiecznego rycerza

Uczeń:

• w oparciu o ilustrację opowiada o życiu mieszkańców zamku
w średniowieczu;

• wskazuje elementy obronne zamku
i wyjaśnia ich funkcje
w czasie obrony.

Uczeń:

• opisuje wygląd średniowiecznego zamku;

• wymienia miejsca lokalizacji zamków;

• wymienia mieszkańców
zamku średniowiecznego;

• w oparciu o ilustrację opisuje strój rycerza;

• wymienia Zawiszę Czarnego jako wzór średniowiecznego rycerza.

Uczeń:

• wymienia elementy obronne zamku: fosa, most zwodzony, brama, mury obronne, wieże;

• wymienia cechy średniowiecznego rycerza;

• definiuje pojęcia: „kodeks rycerski”, „herb”;

• wyjaśnia funkcję średniowiecznych zamków;

• opisuje warunki życia mieszkańców zamku;

• przedstawia wzór rycerskiej postawy na przykładzie Zawiszy Czarnego.

Uczeń:

• wymienia zamki obronne regionu lub te, które widział lub zna;

• wyjaśnia zależność usytuowania zamków od ich funkcji obronnej;

• wymienia te cechy średniowiecznego rycerza, które mają charakter ponadczasowy.

Uczeń:

• wyjaśnia potrzebę naśladowania postaw rycerskich;

• wskazuje potrzebę ochrony zamków, jako pomników przeszłości.

Temat
lekcji

Zagadnienia

Wymagania na poszczególne oceny

Ocena

dopuszczająca

Ocena

dostateczna

Ocena
dobra

Ocena
bardzo dobra

Ocena
celująca

W średniowiecznym mieście

• powstawanie miast
w średniowieczu

• elementy obronne miast średniowiecznych

• wygląd i zabudowa średniowiecznego rynku

• miasta średniowieczne
a współczesne

Uczeń:

• na planie miasta wskazuje elementy obronne i rynek, odczytuje nazwy znajdujących się na rynku budowli;

• wymienia budynki znajdujące się przy rynku średniowiecznego miasta i omawia ich funkcje.

Uczeń:

• opowiada o powstawaniu miast w średniowieczu
i możliwościach ich lokowania;

• wymienia elementy obronne miasta, zapewniające bezpieczeństwo jego mieszkańcom;

• wyszukuje na planie miasta nazwy ulic, świadczące
o specjalnościach rzemieślniczych;

• opisuje wygląd średniowiecznego miasta, używając pojęć: „rynek”, „mury miejskie”, „brama miejska”.

Uczeń:

• wskazuje na ilustracji elementy obronne miejskiej zabudowy
i omawia ich funkcje.

Uczeń:

• definiuje pojęcia: „samorząd miejski”, „burmistrz”, „rajcy”, „rada miejska”; „ławnicy”;

• omawia miejsca
i sposoby lokowania średniowiecznego miasta, uwzględniając jego elementy obronne.

Uczeń:

• porównuje wygląd miasta w średniowieczu i miasta współczesnego;

• wymienia nazwy polskich miast powstałych
w średniowieczu.

Mieszkańcy średniowiecznego miasta

• mieszkańcy średniowiecznych miast i ich zajęcia

• cechy i ich zadania

• warunki życia mieszkańców średniowiecznego miasta

• czas wolny mieszkańców średniowiecznego miasta

Uczeń:

• wymienia mieszkańców średniowiecznego miasta;

• na podstawie ilustracji opisuje wygląd warsztatu rzemieślniczego.

Uczeń:

• definiuje pojęcie „cech”;

• opowiada o zajęciach kupców
i rzemieślników;

• wymienia nazwy specjalności średniowiecznych rzemieślników.

Uczeń:

• opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego
przez mieszkańców średniowiecznych miast;

• na podstawie ilustracji opowiada o pracy średniowiecznych rzemieślników.

Uczeń:

• definiuje pojęcia: „mistrz cechowy”, „czeladnik”;

• ukazuje zróżnicowanie społeczne średniowiecz-
nego miasta;

• omawia warunki życia
i zajęcia jego mieszkańców;

• opowiada, jak wyglądała nauka zawodu
w średniowieczu:
od ucznia do mistrza cechowego.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny zanikania współcześnie wielu specjalności rzemieślniczych.

Wieś w średniowieczu

• wygląd średniowiecznej wsi

• zajęcia mieszkańców wsi

• obowiązki chłopów wobec właściciela ziemi

• życie codzienne mieszkańców wsi

Uczeń:

• na podstawie ilustracji opisuje wygląd średniowiecznej wsi;

• opowiada o codziennej pracy mieszkańców wsi.

Uczeń:

• w oparciu o materiał ilustracyjny nazywa czynności wykonywane przez chłopów podczas prac polowych.

Uczeń:

• wymienia przykłady uprawianych roślin
i hodowanych zwierząt;

• podaje przykłady obowiązków chłopów wobec właścicieli wsi;

• opowiada o rozrywkach mieszkańców wsi.

Uczeń:

• omawia wygląd średniowiecznej wsi;

• wskazuje na ilustracji kościół, karczmę, młyn
i wyjaśnia ich rolę
w funkcjonowaniu wsi;

• opisuje warunki życia mieszkańców wsi;

• wymienia powinności chłopów wobec właścicieli wsi.

Uczeń:

• porównuje życie chłopa
z życiem rycerza
i mieszczanina;

• wymienia narzędzia używane podczas prac polowych i porównuje pracę chłopów
z pracą rolników współcześnie (zauważa znaczenie postępu cywilizacyjnego).

Trudne sąsiedztwo

• Krzyżacy na ziemiach polskich

• utworzenie państwa krzyżackiego i jego organizacja

• polityka Krzyżaków wobec sąsiadów

• zagarnięcie Pomorza Gdańskiego

Uczeń:

• opisuje wygląd rycerzy krzyżackich.

Uczeń:

• przedstawia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski;

• wskazuje na mapie
Mazowsze, ziemię chełmińską Pomorze Gdańskie, państwo zakonne, Gdańsk, Malbork;

• zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej rok 1226.

Uczeń:

• opowiada o okolicznoś-
ciach utworzenia państwa zakonnego;

• przedstawia politykę Krzyżaków wobec Polski;

• zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę utraty przez Polskę Pomorza Gdańskiego – 1308 r.

Uczeń:

• przedstawia politykę prowadzoną przez Krzyżaków na podbitych terenach;

• wyjaśnia okoliczności zagarnięcia Pomorza Gdańskiego przez
Krzyżaków;

• wyjaśnia znaczenie Pomorza dla państwa polskiego.

Uczeń:

• przedstawia samodzielnie zebrane wiadomości na temat organizacji zakonu krzyżackiego.

Jadwiga Andegaweńska –

król Polski

• Jadwiga Andegaweńska królem Polski

• dwór Jadwigi i jej zasługi dla rozwoju kultury polskiej

• testament królowej Jadwigi

• kult św. Jadwigi

Uczeń:

• zaznacza na taśmie chronologicznej wiek XIV – czasy, w których
żyła Jadwiga Andegaweńska;

• charakteryzuje królową Jadwigę.

Uczeń:

• wymienia zasługi królowej Jadwigi dla kultury polskiej.

Uczeń:

• przedstawia okoliczności wstąpienia na tron Jadwigi Andegaweńskiej;

• opowiada o życiu dworu królowej Jadwigi.

Uczeń:

• nazywa, na podstawie schematu, związki pokrewieństwa między Jadwigą a ostatnimi Piastami;

• wyjaśnia, dlaczego Jadwiga Andegaweńska została uznana za świętą.

Uczeń:

• tworzy album „Dzieło królowej Jadwigi”,
poświęcony królowej Jadwidze i jej działalności.

Jadwiga i Jagiełło – unia polsko-litewska

• przyczyny unii polsko-
-litewskiej w Krewie

• Władysław Jagiełło królem Polski

• bitwa pod Grunwaldem w 1410 r.

Uczeń:

• zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej daty unii w Krewie i bitwy pod Grunwaldem;

• wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, państwo zakonu krzyżackiego, Krewo, Grunwald.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej;

• opowiada o przyczynach
i skutkach bitwy pod Grunwaldem.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „unia personalna”;

• opowiada o przebiegu bitwy pod Grunwaldem.

Uczeń:

• opowiada o okolicznościach wstąpienia na tron Władysława Jagiełły;

• przedstawia zobowiązania Władysława Jagiełły podjęte w Krewie.

Uczeń:

• zbiera i przedstawia informacje o słynnych rycerzach, którzy brali udział w bitwie pod Grunwaldem.

Temat
lekcji

Zagadnienia

Wymagania na poszczególne oceny

Ocena

dopuszczająca

Ocena

dostateczna

Ocena
dobra

Ocena
bardzo dobra

Ocena
celująca

Wisłą do Gdańska

• odzyskanie Pomorza Gdańskiego

• wzrost znaczenia Wisły jako szlaku komunikacyjnego

• spław rzeczny

• rozkwit Gdańska i innych miast położonych na szlaku wiślanym

Uczeń:

• wskazuje na mapie Wisłę, Gdańsk i miasta położone na szlaku wiślanym;

• wymienia towary, którymi handlowano w Polsce w XV
i XVI wieku.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „spichlerz”, „spław rzeczny”;

• wskazuje znaczenie Wisły jako szlaku komunikacyjnego.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny ożywienia gospodarki polskiej po odzyskaniu Pomorza Gdańskiego;

• opowiada o funkcjonowa-
niu spławu rzecznego;

• wyjaśnia pojęcia: „szkuta”, „flisak”, „żuraw”, i posługuje się nimi.

Uczeń:

• przedstawia okoliczności odzyskania Pomorza Gdańskiego;

• przedstawia postanowienia pokoju w Toruniu 1466 r.

Uczeń:

• zbiera i przedstawia informacje o różnych jednostkach pływających, wykorzystywanych
w spławie rzecznym
w XVI wieku.

Z Kolumbem ku nieznanym brzegom

• średniowieczne wyobrażenia o Ziemi

• przyczyny odkryć geograficznych

• wielcy odkrywcy i ich wyprawy (Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan)

• skutki wielkich odkryć geograficznych dla Europy i Ameryki

Uczeń:

• definiuje pojęcia: „karawela”, „Nowy Świat” (patrz rozdział „Dwa światy”), „Indianie”, „broń palna”;

• wymienia odkrywców: Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, Vasco da Gamę;

• umieszcza w czasie
i w przestrzeni Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą wyprawę.

Uczeń:

• opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: „karawela”, „Nowy Świat” (patrz rozdział „Dwa światy”), „Indianie”, „broń palna”.

Uczeń:

• wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i Ameryki;

• wymienia nazwy towarów przywożonych z Nowego Świata do Europy (patrz rozdział „Dwa światy”).

Uczeń:

• wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych;

• wymienia wynalazki
z dziedziny żeglugi, które umożliwiły dalekie wyprawy.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny poszukiwania przez Europejczyków drogi morskiej do Indii;

• wskazuje na mapie kierunki podróży znanych odkrywców;

• wskazuje związek między wynalazkami
z dziedziny żeglugi a podejmowaniem dalekich wypraw;

• przedstawia osiągnięcia cywilizacji prekolumbijskich (patrz rozdział „Dwa światy”).

Narodziny nowej epoki

• renesans – nowe spojrzenie na świat

• ideał człowieka renesansu

• wynalezienie druku
i jego rola
w upowszechnianiu kultury

Uczeń:

• definiuje pojęcie „humanizm”;

• wymienia wybitnych przedstawicieli renesansu, m.in. Leonarda da Vinci, Michała Anioła;

• zaznacza na taśmie chronologicznej epokę renesansu;

• wskazuje Włochy jako kolebkę renesansu.

Uczeń:

• wymienia cechy człowieka renesansu;

• przedstawia poglądy głoszone przez humanistów.

Uczeń:

• opowiada o zmianach, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi renesansu.

Uczeń:

• definiuje pojęcie „renesans” („odrodzenie”);

• charakteryzuje postawę człowieka renesansu;

• wyjaśnia, na czym polegało znaczenie wynalezienia nowej metody druku.

Uczeń:

• przedstawia osiągnięcia wybitnych postaci epoki
(Leonarda da Vinci,
Michała Anioła, Jana Gutenberga);

• opowiada o sposobie drukowania książek.

Renesansowy
Wawel Jagiellonów

• potomkowie Władysława Jagiełły

• drogi przenikania idei renesansu do Polski

• Wawel renesansową siedzibą królów Polski

• życie dworskie na Wawelu w okresie panowania ostatnich Jagiellonów

• zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury polskiej

Uczeń:

• identyfikuje czasy renesansu w Polsce z okresem panowania władców z rodu Jagiellonów;

• opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania ostatnich Jagiellonów, używając pojęć: „dwór”, „komnata”, „arras”, „paź”.

Uczeń:

• na podstawie drzewa genealogicznego Jagiellonów wskazuje
i wyjaśnia stopnie pokrewieństwa w rodzinie.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „dwór”, „komnata”, „arras”, „paź”;

• wskazuje renesansowy charakter siedziby królewskiej na Wawelu.

Uczeń:

• przedstawia drogi przenikania idei renesansowych do Polski;

• wyjaśnia pochodzenie
i znaczenie pojęcia „włoszczyzna”.

Uczeń:

• wymienia przykłady zmian wprowadzonych na dworze przez królową Bonę;

• przedstawia zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury
w Polsce.

W pracowni
Mikołaja Kopernika

• Mikołaj Kopernik – człowiek renesansu

• odkrycie Kopernika – teoria heliocentryczna

• znaczenie odkrycia Kopernika

Uczeń:

• opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: „uczony”, „astronom”, „odkrycie naukowe”;

• opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika.

Uczeń:

• definiuje pojęcie „astronom”;

• wskazuje na mapie miejscowości związane
z życiem i działalnością Mikołaja Kopernika: Toruń, Frombork, Kraków, Olsztyn.

Uczeń:

• wyjaśnia, co znaczy
powiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”.

Uczeń:

• definiuje pojęcie „teoria heliocentryczna”;

• przedstawia Mikołaja Kopernika jako polskiego uczonego czasów renesansu;

• wyjaśnienia istotę teorii heliocentrycznej.

Uczeń:

• w oparciu o materiał ilustracyjny opisuje narzędzia badawcze, wykorzystywane
w pracy uczonego;

• przedstawia znaczenie teorii heliocentrycznej dla rozwoju nauki.

Szlachta i król rządzą Rzecząpospolitą

• szlachta i jej zajęcia

• pozycja stanu szlacheckiego
w państwie

• sejm walny i sejmiki ziemskie

Uczeń:

• przedstawia zajęcia szlachty;

• na podstawie ilustracji przedstawia skład sejmu walnego.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „sejm walny”, „sejmiki ziemskie”, „pospolite ruszenie”, „przywilej”;

• zna rycerskie pochodzenie stanu szlacheckiego;

• charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa;

• wymienia najważniejszych urzędników królewskich.

Uczeń:

• przedstawia zróżnicowanie w stanie szlacheckim;

• opowiada o położeniu szlachty;

• charakteryzuje zadania najważniejszych urzędników królewskich.

Uczeń:

• przedstawia najważniejsze przywileje szlacheckie;

• wskazuje wpływ przywilejów na wyjątkową pozycję szlachty w Polsce
XVI–XVII w.;

• wymienia decyzje podejmowanie na sejmie walnym;

• wyjaśnia rolę sejmików ziemskich
w funkcjonowaniu parlamentaryzmu
w XVI–XVII w.

Uczeń:

• porównuje parlamentaryzm Rzeczypospolitej
XVI–XVII w.
z parlamentaryzmem współczesnej Polski.

Temat
lekcji

Zagadnienia

Wymagania na poszczególne oceny

Ocena

dopuszczająca

Ocena

dostateczna

Ocena
dobra

Ocena
bardzo dobra

Ocena
celująca

W majątku szlacheckim

• folwark szlachecki

• gospodarcza działalność szlachty

• ustawy antychłopskie
i antymieszczańskie

• życie codzienne dworu szlacheckiego

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie „kmiecie”;

• wymienia najważniejsze pomieszczenia dworu szlacheckiego;

• wymienia najważniejsze rozrywki szlachty.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „folwark”, „pańszczyzna”, „dwór”;

• przedstawia gospodarczą działalność szlachty;

• opowiada o edukacji dzieci szlacheckich.

Uczeń:

• wymienia najważniejsze zabudowania folwarku
i wskazuje ich funkcje;

• przedstawia funkcjonowanie folwarku szlacheckiego;

• wyjaśnia przyczyny
i sposoby powiększania majątków szlacheckich;

• opisuje wygląd dworku szlacheckiego.

Uczeń:

• opowiada o wyglądzie folwarku szlacheckiego;

• wyjaśnia przyczyny uchwalenia przez szlachtę ustaw antychłopskich i antymieszczańskich;

• wymienia najważniejsze ustawy wymierzone przeciw chłopom i mieszczanom;

• wyjaśnia wpływ ustaw antychłopskich i antymieszczańskich na położenie tych grup społecznych.

Uczeń:

• zbiera i przedstawia informacje
o narzędziach rolniczych używanych w produkcji rolnej
w XVI–XVII w.

W Rzeczypospolitej Obojga Narodów

• postanowienia unii lubelskiej

• pierwsza wolna elekcja

• skutki wolnych elekcji

• Warszawa nową stolicą kraju

Uczeń:

• definiuje pojęcie „unia”;

• wskazuje na mapie Rzeczpospolitą Obojga Narodów;

• wymienia dwóch pierwszych królów elekcyjnych w Polsce;

• wskazuje  na mapie państwa, z których pochodzili Henryk Walezy i Stefan Batory.

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny zawarcia unii realnej
w Lublinie;

• wskazuje na mapie Warszawę i wymienia króla Zygmunta III Wazę jako władcę, który uczynił ją stolicą kraju.

Uczeń:

• opisuje, w jaki sposób wybierano króla, używając pojęć: „koronacja” (patrz rozdział „W blasku królewskiej korony”), „elekcja”, „pole elekcyjne”.

Uczeń:

• zaznacza na taśmie chronologicznej daty: 1569 r. i 1573 r., oraz identyfikuje je
z unią lubelską i pierwszą wolną elekcją;

• omawia sytuację geopolityczną Rzeczypospolitej po zawarciu unii lubelskiej;

• w oparciu o analizę mapy wyjaśnia powody przeniesienia stolicy
z Krakowa do Warszawy.

Uczeń:

• przedstawia przyczyny wolnych elekcji
i wyjaśnia zasady ich przeprowadzania;

• opisuje skutki wolnych elekcji.

W czasach potopu szwedzkiego
w XVII wieku

• najazd Szwedów na Polskę (1655–1660)

• postawa społeczeństwa w czasie najazdu szwedzkiego

• obrona Jasnej Góry

• Stefan Czarniecki bohaterem czasów potopu szwedzkiego

• skutki wojen ze Szwedami

Uczeń:

• w oparciu o analizę mapy wymienia przyczyny wojen polsko-szwedzkich.

Uczeń:

• sytuuje w czasie
i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego,
uwzględniając obronę Częstochowy i postaci Stefana Czarnieckiego oraz ojca Augustyna Kordeckiego.

Uczeń:

• omawia przyczyny wojen ze Szwecją;

• przedstawia najważniejsze wydarzenia potopu szwedzkiego.

Uczeń:

• przedstawia zasięg najazdu szwedzkiego w 1655 r.
i postawy polskiej szlachty;

• omawia skutki wojen ze Szwecją;

• wyjaśnia, dlaczego najazd Szwedów nazwano „potopem”.

Uczeń:

• charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego wobec najeźdźcy, ze szczególnym naciskiem na postać Stefana Czarnieckiego jako symbolu patriotycznej postawy.

Wyprawa wiedeńska Jana III Sobieskiego

• Turcy zagrożeniem dla Polski i Europy

• wojny Rzeczypospolitej z Turcją w XVII w.

• odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego

• skutki wojen XVII w.

Uczeń:

• sytuuje w czasie wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego i zaznacza rok 1683 na taśmie chronologicznej;

• wskazuje na mapie Rzeczpospolitą, Turcję, Austrię, Wiedeń.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: „oblężenie”, „odsiecz”, „sułtan”, „husaria”;

• wskazuje przyczyny zagrożenia tureckiego dla Polski i Europy;

• opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego.

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie
„janczar”;

• posługując się ilustracją, porównuje uzbrojenie janczara i husarza;

• wskazuje na mapie Chocim i wyjaśnia znaczenie zwycięstwa chocimskiego dla Polski i hetmana Sobieskiego.

Uczeń:

• opowiada o wojnach Rzeczypospolitej z Turcją
w XVII w.;

• przedstawia skutki wojen XVII w. dla położenia Rzeczypospolitej.

Uczeń:

• zbiera i prezentuje informacje o innych bitwach (rozegranych podczas wojen z Turcją) i dowódcach wojsk polskich.