Przedmiotowy system oceniania i wymagania edukacyjne BIOLOGII

1.Sposób oceniania:

a) Podstawą oceniania są:

- sprawdziany pisemne kończące dział lub część działu (30 min.- 45 min.), które nauczyciel zapowiada uczniom z tygodniowym wyprzedzeniem,

- kartkówki, (o których nauczyciel nie ma obowiązku wcześniejszego informowania uczniów), które obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji,

- odpowiedzi ustne ucznia, które obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji,

- wypowiedzi ustne w czasie zajęć, które świadczą o umiejętności wykorzystania przez ucznia zdobytej wiedzy np. w rozwiązywaniu danego problemu, przy omawianiu danego zagadnienia, także swobodne i kierowane wypowiedzi ucznia,

- praca ucznia w czasie zajęć – aktywność, zaangażowanie, praca w grupie, prezentacje, aktywność ucznia w czasie lekcji;

b) Ponadto na ocenę wpływ mają:

- systematyczne prowadzenie zeszytu;

- odrabianie zadań domowych;

- rozwiązywanie zadań dodatkowych i problemowych;

- projekt edukacyjny

 

c) Sprawdziany i kartkówki oceniane są w następujący sposób:

0% - 33% punktów – niedostateczny

34% - 49% punktów – dopuszczający

50% - 74% punktów – dostateczny

75% - 89% punktów – dobry

90% - 100% punktów – bardzo dobry

Celujący otrzymuje uczeń, który uzyska minimum 95% punktów z pracy i rozwiąże poprawnie zadanie dodatkowe. W przypadku, gdy uczeń otrzyma z pracy mniejszą niż wymaganą liczbę punktów, i rozwiąże zadanie dodatkowe, punkty za rozwiązanie tego zadania są doliczane do ogólnej liczby punktów.

2. Wymagania określone na ocenę niższą są automatycznie wymaganiami na ocenę wyższą.

3. Poziom wymagań:

 ocenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który:

- dysponuje niepełną, fragmentaryczną wiedzą określoną programem,

- wymienia poszczególne poznane elementy biologiczne;

- przy pomocy nauczyciela potrafi  omawiać doświadczenie lub je przeprowadza

- w minimalnym stopniu opanowuje zagadnienia omawiane na lekcjach,

- posiada poważne braki w obszarze wiedzy biologicznej, które jednak można uzupełnić  w dłuższym okresie;

- jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu,

- włącza się do prac pod nadzorem i z pomocą nauczyciela,

- przy dużej pomocy nauczyciela potrafi odtworzyć efekty pracy kolegów, odwzorować zaprezentowane przez innych elementy wiedzy.

 

 - ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:

- opanował podstawowe (przystępne) wiadomości programowe pozwalające na rozumienie podstawowych zagadnień omawianych na lekcjach,

- wyciąga proste i podstawowe wnioski, samodzielnie omawia doświadczenie;

- w opracowaniach pisemnych popełnia błędy merytoryczne, które potrafi samodzielnie poprawić po uwagach i z pomocą nauczyciela,

- omawia, opisuje poznane elementy, zjawiska,

- opisuje na podstawie rysunku, schematu poszczególne elementy;

- postrzega całościowo rzeczywistość biologiczną ,

- posiada kompetencje określone dla poziomu wymagań koniecznych i dysponuje podstawowymi umiejętnościami umożliwiającymi uzupełnienie braków niezbędnych do dalszego kształcenia,

- z pomocą nauczyciela korzysta z podstawowych źródeł informacji biologicznych, potrafi przeprowadzić wg instrukcji proste obserwacje biologiczne,

- potrafi wykonać proste zadania pisemne w oparciu o podręcznik lub inne źródło wiedzy;

- współpracuje z grupą w realizacji zadań przy wsparciu nauczyciela lub kolegów,

- w czasie lekcji wykazuje się sporadyczną aktywnością (pracuje bez zapału, ale nie przeszkadza innym).

 

  - ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:

- zna i rozumie większość zagadnień poruszanych na lekcji, zna i rozumie większość pojęć,

- prawidłowo posługuje się terminologią biologiczną, wykazuje związki między poszczególnymi układami;

- posługuje się wiedzę konieczną do opisywania zjawisk biologicznych;,

- opanował wiedzę wymaganą programem w stopniu dobrym, czasami popełnia błędy, ale po niewielkim ukierunkowaniu przez nauczyciela udziela prawidłowych odpowiedzi,

- z niewielką pomocą potrafi przeprowadzić analizę wyników doświadczeń i opracować w formie pisemnej wskazane przez nauczyciela zagadnienie przyrodnicze

- samodzielnie poszukuje zależności w biologii, formułuje pytania i problemy dotyczące zjawisk biologicznych, poszukuje ich rozwiązań,

- czynnie uczestniczy w  lekcjach w pracowni szkolnej,

- wykazuje zainteresowanie zagadnieniami z biologii;

- chętnie podejmuje wysiłek wykonania dodatkowej pracy zaproponowanej przez nauczyciela.

 

  - ocenę bardzo dobrą  otrzymuje uczeń, który:

- bardzo dobrze opanował materiał przewidziany programem,

- uzasadnia związki między poszczególnymi komponentami biologicznymi;

- zna i rozumie wszystkie pojęcia wprowadzone na zajęciach i potrafi się nimi posługiwać różnych sytuacjach poznawczych, w praktyce,

- przewiduje skutki różnych środków, działań na funkcjonowanie organizmów;

- rozwiązuje dodatkowe zadania zlecone przez nauczyciela,

- potrafi korzystając ze wskazówek nauczyciela samodzielnie przeprowadzić doświadczenia i obserwacje, samodzielnie stawia hipotezy, formułuje wnioski i interpretuje swoje spostrzeżenia,

- w wypowiedziach ustnych i pisemnych poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując przy tym zdobytą wiedzę ogólną, argumentuje swoje wypowiedzi, ocenia zjawiska, procesy i fakty;

- formułuje i przedstawia na forum publicznym (klasowym) własne opinie, dzieli się wiedzą,

- bierze czynny udział w dyskusjach,

- dobrowolnie podejmuje, rozwiązuje, wykonuje zadania dodatkowe, wykazuje się inicjatywą,

- bierze udział w konkursach, wykazuje aktywną postawę w przygotowywaniu się do konkursów;

 

 - ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:

- posiada wiadomości i opanował umiejętności wynikające z jego indywidualnych zainteresowań  i stanowiące efekt samodzielnej pracy.

- wyróżnia się szczególnymi uzdolnieniami i pracowitością; (rozwija i dokumentuje własne zainteresowania biologiczne, interesuje się nowymi osiągnięciami nauki dotyczącymi świata przyrodniczego, samodzielnie poszukuje wiedzy i dzieli się swoimi przemyśleniami;  wnosi twórczy wkład w przebieg zajęć lekcyjnych

- jest laureatem konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim otrzymują z danych zajęć edukacyjnych celującą roczną (okresową) ocenę klasyfikacyjną.

- przygotowuje krótkie notatki z zajęć i materiały na tematy wskazane przez nauczyciela,

- z własnej inicjatywy szuka informacji, proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy realizowania poszczególnych, wybranych tematów,

- nie tylko potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela ale również potrafi samodzielnie zdobyć potrzebne informacje,

- potrafi powiązać problematykę przyrodniczą z zagadnieniami poznanymi na lekcjach z innych przedmiotów, wyraża swoje spostrzeżenia, swój stosunek do określonych zjawisk przyrodniczych, udowadnia własną opinię używając odpowiedniej argumentacji, projektuje, interpretuje to, czego dowiedział się z różnych źródeł wiedzy, syntezuje te informacje;

- jest autentycznie zainteresowany tym, co dzieje się podczas zajęć lekcyjnych

- z własnej woli wykazuje inicjatywę, podejmuje się wykonania zadań o charakterze obserwacyjnym, badawczym, użytecznym, dzieli się zdobytym doświadczeniem i wiedzą,

- współpracuje z nauczycielem w przygotowaniu niektórych zajęć,

- sumiennie przygotowuje się do udziału w konkursach o tematyce przyrodniczej i osiąga nich sukcesy.

 

4. Tryb uzyskiwania oceny wyższej niż przewidywana

W przypadku, kiedy uczeń zostanie poinformowany przez nauczyciela o prognozowanej ocenie za pierwsze półrocze lub o ocenie końcoworocznej, a wyraża chęć poprawy tej oceny
na wyższą, może otrzymać taką możliwość, jeżeli :

• średnia ocen z pisemnych sprawdzianów, kartkówek i odpowiedzi ustnych z danego półrocza wynosi przynajmniej 4,4 – gdy ubiega się o ocenę bardzo dobrą; 3,4 – dobrą;
   2,4 – dostateczną,
• systematycznie przygotowywał się do lekcji, odrabiał zadania domowe i w terminie oddawał zadania dodatkowe,
• wykazywał się na lekcjach aktywnością udokumentowaną w dzienniku lekcyjnym.

Po spełnieniu powyższych warunków uczeń pisze sprawdzian wiadomości z treści obejmujących dany semestr i osiąga ze sprawdzianu wymaganą ilość punktów w przeliczeniu na ocenę szkolną,
o którą się ubiega.

 

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 7 szkoły podstawowej

 

Ocena dopuszczająca

 

dział 1  Biologia jako nauka

 wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia i wymienia elementy budowy komórek: roślinnej, zwierzęcej, grzybowej i bakteryjnej, obserwuje preparaty przygotowane przez nauczyciela, wskazuje komórkę jako podstawowy element budowy ciała człowieka, wyjaśnia, czym jest tkanka, narząd,  wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych i układy narządów człowieka, wymienia rodzaje tkanki łącznej,

 

dział 2  Skóra – powłoka organizmu

wymienia warstwy skóry, przedstawia podstawowe funkcje skóry, wymienia wytwory naskórka, wymienia choroby skóry, podaje przykłady dolegliwości skóry, omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej

 

dział 3  Aparat ruchu

wskazuje części bierną i czynną aparatu ruchu, wymienia i nazywa elementy budujące: szkielet, szkielet osiowy, klatkę piersiową, szkieletu kończyn oraz ich obręczy, odcinki kręgosłupa

kości: opisuje budowę i omawia cechy fizyczne, skład chemiczny; wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego,

wymienia rodzaje tkanki mięśniowej;  wskazuje położenie tkanek mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej; wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa; opisuje; przyczyny powstawania wad postawy; wymienia choroby aparatu ruchu; wskazuje ślad stopy z płaskostopiem; omawia przedstawione; na ilustracji wady podstawy

 

dział 4 Układ pokarmowy

wymienia podstawowe składniki odżywcze; wymienia produkty spożywcze zawierające białko, węglowodany, tłuszcze, wymienia przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach, podaje przykład jednej awitaminozy, wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów, podaje  rolę dwóch wybranych makroelementów, wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy, omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia: wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi, dotyczącego wykrywania witaminy C, badającego wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi

wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów, wymienia: rodzaje zębów u człowieka, odcinki przewodu pokarmowego człowieka, choroby układu pokarmowego, zasady profilaktyki chorób układu pokarmowego, określa zasady zdrowego żywienia, przyczyny próchnicy zębów, według podanego wzoru oblicza indeks masy ciała

 

dział 5 Układ krążenia

podaje nazwy elementów morfotycznych krwi,  wymienia grupy krwi, składniki biorące udział w krzepnięciu krwi,  narządy układu krwionośnego, elementy budowy serca, z pomocą nauczyciela omawia na podstawie ilustracji mały i duży obieg krwi, lokalizuje położenie serca we własnym ciele, podaje prawidłową wartość pulsu i ciśnienia zdrowego człowieka, wymienia choroby układu krwionośnego, omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków, wymienia cechy układu limfatycznego i narządy

wymienia elementy układu odpornościowego, rodzaje odporności; przedstawia różnice między surowicą a szczepionką wymienia czynniki mogące wywołać alergie i opisuje objawy alergii

 

dział 6 Układ oddechowy

wymienia odcinki układu oddechowego, rozpoznaje na ilustracji narządy układu oddechowego, wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji płuc, demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu, z pomocą nauczyciela omawia doświadczenie wykrywające obecność CO2 w wydychanym powietrzu, definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania komórkowego wskazuje ATP jako nośnik energii, definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu, wymienia choroby układu oddechowego, wymienia czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego

 

dział 7 Układ wydalniczy

wymienia narządy układu wydalniczego, wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka

wymienia zasady higieny układu wydalniczego

wymienia choroby układu wydalniczego

 

dział 8 Regulacja nerwowo-hormonalna

wymienia gruczoły dokrewne i  przykłady hormonów, wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych, wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu, wymienia funkcje układu nerwowego, wymienia elementy budowy, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy, wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia, wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego

wymienia rodzaje nerwów obwodowych, podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych, wymienia czynniki wywołujące stres, podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem

 

dział 9 Narządy zmysłów

omawia znaczenie zmysłów w życiu człowieka, rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny oka i gałkę oczną, rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka i ucha , wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne, wymienia wady wzroku; omawia zasady higieny oczu; wymienia choroby oczu i uszu, przedstawia rolę zmysłów powonienia, smaku, dotyku, wymienia bodźce odbierane przez receptory skóry, omawia rolę węchu w ocenie pokarmów

 

dział 10 Rozmnażanie i rozwój człowieka

wymienia narządy rozrodcze i cechy płciowe; wskazuje narządy rozrodcze  na ilustracji

 wymienia: żeńskie hormony płciowe, kolejne fazy cyklu miesiączkowego, nazwy błon płodowych

podaje długość trwania rozwoju płodowego, wymienia: zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży, etapy życia człowieka,  rodzaje dojrzałości, wymienia choroby układu rozrodczego i choroby przenoszone drogą płciową, wymienia naturalne  i sztuczne metody planowania rodziny

 

dział 11 Równowaga wewnętrzna organizmu

wyjaśnia na czym polega homeostaza, wyjaśnia mechanizm termoregulacji  u człowieka

wskazuje drogi wydalania wody  z organizmu, omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia człowieka, podaje przykłady trzech chorób zakaźnych wraz z czynnikami, które je wywołują; wymienia choroby cywilizacyjne; wymienia, najczęstsze przyczyny nowotworów, podaje przykłady używek wymienia skutki zażywania niektórych substancji psychoaktywnych na stan zdrowia

 

 

Ocena dostateczna 

 

dział 1  Biologia jako nauka

opisuje cechy organizmów żywych; wymienia funkcje poszczególnych struktur komórkowych; posługuje się mikroskopem; z pomocą, nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe i rysuje obraz widziany pod mikroskopem; charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych, rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy, rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych; wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów, określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych, podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie, opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów narządów

 

dział 2  Skóra – powłoka organizmu

omawia funkcje skóry i warstwy podskórnej, rozpoznaje na ilustracji lub schemacie warstwy skóry, samodzielnie omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu, opisuje stan zdrowej skóry, wskazuje konieczność dbania o dobry stan skóry, wymienia przyczyny grzybic skóry, wskazuje metody zapobiegania grzybicom skóry, klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń skóry, omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry

 

dział 3  Aparat ruchu

wskazuje na schemacie, rysunku i modelu szkielet osiowy oraz szkielet obręczy i kończyn, wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo-i trzewioczaszkę, wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową, wskazuje na schemacie, rysunku i modelu elementy szkieletu osiowego

wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyny górnej i  dolnej

wymienia rodzaje połączeń kości, opisuje budowę stawu, rozpoznaje rodzaje stawów, odróżnia staw zawiasowy od stawu kulistego, omawia na podstawie ilustracji doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości

określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych, opisuje cechy tkanki mięśniowej

z pomocą nauczyciela wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe, rozpoznaje przedstawione na ilustracji wady postawy, opisuje urazy kończyn

omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn, omawia przyczyny chorób aparatu ruchu, omawia wady budowy stóp

 

dział 4 Układ pokarmowy

klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne, określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek, wskazuje rolę tłuszczów w organizmie, samodzielnie omawia przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi

wymienia skutki niedoboru witamin, wskazuje rolę wody w organizmie, omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka, omawia na schemacie przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C, opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów, wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu, rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie i lokalizuje ich położenie (we własnym organizmie)

samodzielnie omawia przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi

wskazuje na zależność diety od zmiennych warunków zewnętrznych, układa jadłospis w zależności od zmiennych warunków zewnętrznych, wymienia choroby układu pokarmowego

analizuje indeks masy ciała swój i kolegów, wykazuje prawidłowości i odchylenia od normy

omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia

 

dział 5 Układ krążenia

omawia funkcje krwi, wymienia grupy krwi i wyjaśnia, co stanowi podstawę ich wyodrębnienia

wyjaśnia, co to jest konflikt serologiczny, omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego, porównuje budowę i funkcje żył, tętnic oraz naczyń włosowatych

opisuje funkcje zastawek żylnych, rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie, wyjaśnia, czym jest puls, wymienia przyczyny chorób układu krwionośnego, wymienia czynniki wpływające korzystnie, na funkcjonowanie układu krwionośnego, opisuje budowę układu limfatycznego, omawia rolę węzłów chłonnych, wyróżnia odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną, definiuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą, określa przyczynę choroby AIDS, wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać

 

dział 6 Układ oddechowy

omawia funkcje elementów układu oddechowego, opisuje rolę nagłośni, na podstawie własnego organizmu przedstawia mechanizm wentylacji płuc, wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu, przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych, omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym, oblicza liczbę wdechów

i wydechów przed wysiłkiem fizycznym i po nim, z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2 w wydychanym powietrzu, zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy, wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych, określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego, opisuje przyczyny astmy, omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu, omawia wpływ zanieczyszczeń pyłowych na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego

 

dział 7 Układ wydalniczy

wyjaśnia pojęcia wydalanie i defekacja, wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii wymienia CO2 i mocznik jako zbędne produkty przemiany materii, wskazuje na zakażenia dróg moczowych i kamicę nerkową jako choroby układu wydalniczego

wymienia badania stosowane w profilaktyce tych chorób

określa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę

 

dział 8 Regulacja nerwowo-hormonalna

wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji, wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe, omawia na podstawie ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym, odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe, wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem, wymienia przykłady chorób układu nerwowego, przyporządkowuje wybranym chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy

 

dział 9 Narządy zmysłów

opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka, wyjaśnia pojęcie akomodacja oka, omawia znaczenie adaptacji oka, omawia funkcje elementów budowy oka, wskazuje na ilustracji położenie narządu równowagi, wymienia funkcje poszczególnych elementów ucha, rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność i dalekowzroczność, definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę, omawia przyczyny powstawania wad wzroku, wymienia rodzaje kubków smakowych, omawia doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku

dział 10 Rozmnażanie i rozwój człowieka omawia: budowę plemnika i wykonuje jego schematyczny rysunek, proces powstawania nasienia; określa funkcję testosteronu, wymienia funkcje męskiego układu rozrodczego, opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego, wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne, definiuje jajnik,

porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia, wyjaśnia znaczenie pojęcia zapłodnienie, omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych, omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu, określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników, opisuje objawy starzenia się organizmu, wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców, wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego, przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia, wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS, wymienia drogi zakażenia wirusami: HIV, HBV, HCV i HPV, przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową

 

dział 11 Równowaga wewnętrzna organizmu

wykazuje na podstawie wcześniej  zdobytej wiedzy zależność działania układów pokarmowego i krwionośnego, opisuje, jakie układy narządów mają wpływ na regulację poziomu wody we krwi, opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne  i społeczne, podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie człowieka, przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych, klasyfikuje podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych, omawia znaczenie szczepień ochronnych, wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska, wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków

 

 

Ocena dobra 

 

dział 1  Biologia jako nauka

posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów, rozróżnia próby kontrolną i badawczą, odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub na podstawie opisu poszczególne elementy budowy komórki, samodzielnie wykonuje proste preparaty mikroskopowe, z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem, wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki, porównuje budowę różnych komórek, charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych, rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych, wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów

 

dział 2  Skóra – powłoka organizmu

wykazuje na konkretnych przykładach związek między budową a funkcjami skóry, opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka, z pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu, omawia objawy dolegliwości skóry, wyjaśnia, czym są alergie skórne, wyjaśnia zależność między ekspozycją skóry na silne nasłonecznienie a rozwojem czerniaka, uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej zmian skórnych

 

dział 3  Aparat ruchu

wyjaśnia sposób działania części biernej i czynnej aparatu ruchu, wskazuje na związek budowy kości z ich funkcją w organizmie, rozpoznaje różne kształty kości, wymienia kości budujące szkielet osiowy, charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego, wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami, wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną

porównuje budowę kończyny górnej i dolnej, charakteryzuje połączenia kości, wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny, wykonuje z pomocą nauczyciela doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości, omawia znaczenie składników chemicznych kości, opisuje rolę szpiku kostnego, rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji, opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie, wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni, omawia warunki prawidłowej pracy mięśni, rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa, wyjaśnia przyczyny powstawania wad postawy, charakteryzuje zmiany zachodzące wraz z wiekiem w układzie kostnym, określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała

wyjaśnia przyczyny i skutki osteoporozy

 

dział 4 Układ pokarmowy

wyjaśnia znaczenie składników odżywczych dla organizmu, określa znaczenie błonnika , uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw, porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe, analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem zawartości różnych składników odżywczych, przeprowadza z pomocą nauczyciela, charakteryzuje rodzaje witamin, przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin: A, C, B6, B12, B9, D, przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych: Mg, Fe, Ca, określa skutki niewłaściwej suplementacji witamin i składników mineralnych, na przygotowanym sprzęcie i z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie dotyczące wykrywania witaminy C, rozpoznaje poszczególne rodzaje zębów człowieka, wykazuje rolę zębów, omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego, lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego i wskazuje te miejsca miejsca, charakteryzuje funkcje wątroby i trzustki, wyjaśnia znaczenie pojęcia wartość energetyczna pokarmu, przewiduje skutki złego odżywiania się, wykazuje, że WZW A,

WZW B i WZW C są chorobami związanymi z higieną układu pokarmowego, omawia zasady profilaktyki choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowego i raka jelita grubego, analizuje indeks masy ciała w zależności od stosowanej diety

 

dział 5 Układ krążenia

omawia znaczenie krwi, charakteryzuje elementy morfotyczne krwi, omawia rolę hemoglobiny, przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa, przewiduje skutki konfliktu serologicznego

porównuje krwiobiegi mały i duży, opisuje drogę krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu, opisuje mechanizm pracy serca, omawia fazy cyklu pracy serca, mierzy koledze puls, wyjaśnia różnicę między ciśnieniem skurczowym a ciśnieniem rozkurczowym krwi, analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego, charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego, wyjaśnia, na czym polega białaczka i anemia, przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krwionośnego, opisuje rolę układu limfatycznego, omawia rolę elementów układu odpornościowego, charakteryzuje rodzaje odporności, określa zasadę działania szczepionki i surowicy, wyjaśnia sposób zakażenia HIV, wskazuje drogi zakażenia się HIV, wskazuje zasady profilaktyki AIDS

 

dział 6 Układ oddechowy

wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej, wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami, wyróżnia  procesy wentylacji płuc i oddychania komórkowego, opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych, wyjaśnia zależność między liczbą oddechów a wysiłkiem fizycznym, na przygotowanym sprzęcie samodzielnie przeprowadza doświadczenie, określa znaczenie oddychania komórkowego, zapisuje za pomocą symboli chemicznych równanie reakcji ilustrujące utlenianie glukozy, omawia rolę ATP w organizmie, podaje  objawy wybranych chorób układu oddechowego, opisuje zasady profilaktyki anginy, gruźlicy i raka płuc,

 

dział 7 Układ wydalniczy

porównuje wydalanie i defekację, omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu, wskazuje na modelu lub ilustracji miejsce powstawania moczu pierwotnego, opisuje sposoby wydalania mocznika i CO2, omawia przyczyny chorób układu wydalniczego, omawia na ilustracji przebieg dializy, wyjaśnia znaczenie wykonywania badań kontrolnych moczu, wskazuje na konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu

 

 

dział 8 Regulacja nerwowo-hormonalna

określa cechy hormonów, przyporządkowuje hormony do odpowiednich gruczołów, które je wytwarzają, charakteryzuje działanie insuliny i glukagonu, interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów, opisuje funkcje układu nerwowego, porównuje działanie układów nerwowego i dokrewnego, wykazuje związek budowy komórki nerwowej z jej funkcją, omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, opisuje budowę rdzenia kręgowego, objaśnia na ilustracji budowę mózgowia, wyjaśnia różnicę między odruchem warunkowym a bezwarunkowym, charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe, przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym, wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu, opisuje przyczyny nerwic rozpoznaje cechy depresji

wymienia choroby układu nerwowego: padaczkę, autyzm, stwardnienie rozsiane, chorobę Alzheimera

 

dział 9 Narządy zmysłów

określa funkcję aparatu ochronnego oka, wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami, opisuje drogę światła w oku, wskazuje lokalizację receptorów wzroku, ilustruje w formie prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce, charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha, omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego, charakteryzuje wady wzroku, wyjaśnia, na czym polega daltonizm i astygmatyzm, charakteryzuje choroby oczu, omawia sposób korygowania wad wzroku, wskazuje położenie kubków smakowych na języku, z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie

 

dział 10 Rozmnażanie i rozwój człowieka

opisuje funkcje poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego, charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe żeńskie cechy płciowe, opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych, interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego, charakteryzuje funkcje błon płodowych, charakteryzuje okres rozwoju płodowego, wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży, charakteryzuje etapy porodu, charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe, przedstawia cechy oraz przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka, wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa, przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy, omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez wirusy: HIV, HBV, HCV i HPV, porównuje naturalne i sztuczne metody planowania rodziny

 

dział 11 Równowaga wewnętrzna organizmu

wyjaśnia, na czym polega homeostaza, na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania układów: nerwowego, pokarmowego i krwionośnego,  wyjaśnia mechanizm regulacji poziomu glukozy we krwi, charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka, przedstawia znaczenie pojęć zdrowie i choroba,

wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób, podaje kryterium podziału chorób na choroby zakaźne i cywilizacyjne, podaje przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych, wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych, opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie, omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu, wyjaśnia mechanizm powstawania uzależnień wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnia

 

 

Ocena bardzo dobra 

 

dział 1  Biologia jako nauka

charakteryzuje wybrane dziedziny biologii, przedstawia metody badań stosowanych w biologii, omawia budowę i funkcje struktur komórkowych, analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów  na podstawie obserwacji preparatów, wykonuje preparaty mikroskopowe, ustawia ostrość obrazu,  samodzielnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem, opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej, opisuje i analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka, przyporządkowuje tkanki do narządów i układów narządów

 

dział 2  Skóra – powłoka organizmu

na podstawie opisu wykonuje doświadczenie, ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę, wyszukuje informacje o środkach kosmetycznych z filtrem UV przeznaczonych dla młodzieży, demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry

 

dział 3  Aparat ruchu

wyjaśnia związek budowy kości z ich funkcją w organizmie, omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej, porównuje budowę poszczególnych odcinków kręgosłupa

rozpoznaje elementy budowy mózgo- i trzewioczaszki, wykazuje związek budowy szkieletu kończyn z funkcjami kończyn górnej i dolnej, wykazuje związek budowy szkieletu obręczy kończyn z ich funkcjami, wykonuje przygotowane doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości, demonstruje na przykładzie cechy fizyczne kości, określa warunki prawidłowej pracy mięśni, charakteryzuje budowę i funkcje mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych, przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka, wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu, wyjaśnia konieczność stosowania rehabilitacji  po przebytych urazach, planuje i demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn, analizuje przyczyny urazów ścięgien, przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała

 

dział 4 Układ pokarmowy

ilustruje na przykładach źródła składników odżywczych i wyjaśnia ich znaczenie dla organizmu, wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a prawidłowym wzrostem ciała, omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie, porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów, wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów, samodzielnie przeprowadza doświadczenie, analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów w organizmie, przewiduje skutki niedoboru wody w organizmie, omawia znaczenie procesu trawienia, opisuje etapy trawienia pokarmów w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego, analizuje miejsca wchłaniania strawionego pokarmu i wody,

wykazuje zależność między higieną odżywiania się a chorobami układu pokarmowego, demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia, wskazuje zasady profilaktyki próchnicy zębów, wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do  potrzeb  organizmu, układa odpowiednią dietę dla uczniów z nadwagą i niedowagą

 

dział 5 Układ krążenia

omawia zasady transfuzji krwi, wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi, rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej, rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji, wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami, wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca, porównuje wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego krwi, omawia doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi, przygotowuje portfolio na temat chorób układu krwionośnego, demonstruje pierwszą pomoc w wypadku krwotoków, wyjaśnia znaczenie badań profilaktycznych chorób układu krwionośnego, rozpoznaje na ilustracji lub schemacie narządy układu limfatycznego, wyjaśnia mechanizm działania odporności swoistej, opisuje rodzaje leukocytów, ilustruje przykładami znaczenie transplantologii

 

dział 6 Układ oddechowy

odróżnia głośnię i nagłośnię, demonstruje mechanizm modulacji głosu, definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej, wykazuje związek między budową a funkcją płuc, interpretuje wyniki doświadczenia wykrywającego CO2 w wydychanym powietrzu, przedstawia graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym, analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach, omawia obserwację dotyczącą wpływu wysiłku fizycznego na częstość oddechów, samodzielnie przygotowuje zestaw laboratoryjny i przeprowadza doświadczenie, wyjaśnia sposób magazynowania energii w ATP, wykazuje zależność między zanieczyszczeniem środowiska a zachorowalnością na astmę, demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w wypadku zatrzymania oddechu, analizuje wpływ palenia tytoniu na funkcjonowanie układu oddechowego, wyszukuje w dowolnych źródłach informacje na temat przyczyn rozwoju raka płuc

 

dział 7 Układ wydalniczy

rozpoznaje na modelu warstwy budujące nerkę, omawia rolę układu wydalniczego

w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu, uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia chorób nerek, ocenia rolę dializy w ratowaniu życia, uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego

 

dział 8 Regulacja nerwowo-hormonalna

przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów, omawia znaczenie swoistego działania hormonów, wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu, uzasadnia związek niedoboru insuliny   z cukrzycą, wyjaśnia sposób działania synapsy, charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego, porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego, określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego, przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się, na podstawie rysunku wyjaśnia mechanizm odruchu kolanowego, analizuje przyczyny chorób układu nerwowego, omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu, charakteryzuje objawy depresji, padaczki, autyzmu, stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera

 

dział 9 Narządy zmysłów

omawia powstawanie obrazu na siatkówce, planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące reakcję tęczówki na światło o różnym natężeniu, ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce oraz wyjaśnia rolę soczewki w tym procesie, wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków, wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi w uchu, wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi, rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku,analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych

w skórze, wykonuje na podstawie opisu doświadczenie

 

dział 10 Rozmnażanie i rozwój człowieka

uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską, wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny,

wykazuje związek budowy komórki jajowej funkcją, omawia zmiany hormonalne i zmiany                    w macicy zachodzące  w trakcie cyklu miesiączkowego, analizuje rolę ciałka żółtego, analizuje funkcje łożyska, uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży, omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej, analizuje różnice między przekwitaniem a starością, przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie, przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia wirusami: HIV, HBV, HCV

i HPV, uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych j

 

dział 11 Równowaga wewnętrzna organizmu 

wykazuje zależność działania poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka, wyjaśnia, jakie  układy  narządów biorą udział  w mechanizmie regulacji poziomu glukozy we krwi (na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy), wykazuje wpływ środowiska na zdrowie, uzasadnia, że antybiotyk i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza, dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych, uzasadnia, że nerwice są chorobami cywilizacyjnym, uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych, wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu, wskazuje alternatywne zajęcia pomagające uniknąć uzależnień

 

 

Ocena celująca 

 

dział 1  Biologia jako nauka

analizuje związek między budową  a funkcją poszczególnych tkanek zwierzęcych, wykazuje zależność między poszczególnymi układami narządów, tworzy mapę pojęciową ilustrującą hierarchiczną budowę organizmu człowieka

 

dział 2  Skóra – powłoka organizmu

wyszukuje odpowiednie informacje i planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu przygotowuje pytania i przeprowadza wywiad z lekarzem  lub pielęgniarką na temat chorób skóry oraz profilaktyki czerniaka  i grzybicy, wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat chorób, profilaktyki i pielęgnacji skóry młodzieńczej do projektu edukacyjnego

 

dział 3  Aparat ruchu

klasyfikuje podane kości pod względem kształtów, na przykładzie własnego organizmu wykazuje związek budowy kości z ich funkcją, analizuje związek budowy poszczególnych kręgów kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją, wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją, charakteryzuje funkcje kończyn górnej i dolnej oraz  wykazuje związek z funkcjonowaniem człowieka w środowisku, planuje i samodzielnie wykonuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości, wyszukuje odpowiednie informacje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące wytrzymałość kości na złamanie, na przykładzie własnego organizmu analizuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów, wyszukuje i prezentuje ćwiczenia zapobiegające deformacjom kręgosłupa

wyszukuje i prezentuje ćwiczenia rehabilitacyjne likwidujące płaskostopie

uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych dla prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu

 

dział 4 Układ pokarmowy

planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych, analizuje zależność między rodzajami spożywanych pokarmów a funkcjonowaniem organizmu, wyszukuje informacje dotyczące roli błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C, odpowiednie informacje, planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi, przygotowuje i prezentuje wystąpienie w dowolnej formie na temat chorób związanych z zaburzeniami łaknienia i przemiany materii, uzasadnia konieczność badań przesiewowych  w celu wykrywania wczesnych stadiów raka jelita grubego

 

dział 5 Układ krążenia

uzasadnia potrzebę wykonywania badań zapobiegających konfliktowi serologicznemu, analizuje wyniki laboratoryjnego badania krwi, analizuje związek przepływu krwi w naczyniach z wymianą gazową, planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi, wyszukuje i prezentuje w dowolnej formie materiały edukacyjne oświaty zdrowotnej na temat chorób społecznych: miażdżycy, nadciśnienia tętniczego i zawałów serca, porównuje układ limfatyczny z układem krwionośnym, analizuje wykaz szczepień w swojej książeczce zdrowia, przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci

 

dział 6 Układ oddechowy

wykonuje z dowolnych materiałów model układu oddechowego, wyszukuje odpowiednie metody i bada pojemność własnych płuc, planuje i wykonuje obserwację wpływu wysiłku fizycznego                  na częstość oddechów, wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2w wydychanym powietrzu, opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię, przeprowadza według podanego schematu i pod opieką nauczyciela badanie zawartości substancji smolistych w jednym papierosie

 

dział 7 Układ wydalniczy

wykonuje z dowolnego materiału model układu moczowego, analizuje wyniki laboratoryjnego badania moczu i na tej podstawie określa stan zdrowia

 

dział 8 Regulacja nerwowo-hormonalna

uzasadnia, że nie należy bez konsultacji  z lekarzem przyjmować preparatów i leków hormonalnych, analizuje i wykazuje różnice między cukrzycą typu 1 i 2, ocenia rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu, uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego, dowodzi znaczenia odruchów warunkowych i bezwarunkowych w życiu człowieka

analizuje związek między prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu

 

dział 9 Narządy zmysłów

przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność tarczy nerwu wzrokowego w oku, ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku oraz z użyciem odpowiedniej terminologii, tłumaczy powstawanie i odbieranie wrażeń wzrokowych, analizuje przebieg bodźca słuchowego, uwzględniając przetwarzanie fal dźwiękowych na impulsy nerwowe, wyszukuje informacje na temat źródeł hałasu w swoim miejscu zamieszkania, analizuje źródła hałasu w najbliższym otoczeniu i wskazuje na sposoby jego ograniczenia, planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku

 

dział 10 Rozmnażanie i rozwój człowieka 

wyjaśnia wspólną funkcjonalność prącia jako narządu wydalania  i narządu rozrodczego, analizuje podobieństwa i różnice w budowie męskich i żeńskich układów narządów: rozrodczego i wydalniczego, wyznacza dni płodne i niepłodne  u kobiet, wyszukuje w różnych źródłach  informacje na temat planowanych szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka, który wywołuje raka szyjki macicy

dział 11 Równowaga wewnętrzna organizmu

analizuje  i  wykazuje rolę regulacji nerwowo--hormonalnej w utrzymaniu homeostazy, formułuje argumenty przemawiające za tym, że nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować ogólnodostępnych leków oraz suplementów