• Przyroda

        • Przedmiotowy system oceniania i wymagania edukacyjne z PRZYRODY

           1. Wymagania programowe na poszczególne oceny szkolne z przedmiotu przyroda:

          a) Poziom wymagań - ocena dopuszczająca

          - wiadomości – Uczeń:

          - dysponuje niepełną, fragmentaryczną wiedzą określoną programem,

          - przy pomocy nauczyciela potrafi wyjaśnić proste pojęcia,

          - w minimalnym stopniu opanowuje zagadnienia omawiane na lekcjach,

          - sporadycznie wykazuje się wybranymi wiadomościami z zakresu przyrody,

          - posiada poważne braki w obszarze wiedzy o przyrodzie, które jednak można uzupełnić  w dłuższym okresie;

          umiejętności – Uczeń:

          - przy pomocy nauczyciela lub kolegów wykonuje proste polecenia wymagające

          zastosowania podstawowych umiejętności np. pomiaru temperatury, obserwacji w terenie czy zjawiska meteorologicznego, zapisu wyników prostego pomiaru, wykonania rysunku schematycznego obrazu widzianego pod mikroskopem,

          - rozróżnia organizmy samożywne i cudzożywne, posługuje się mapą korzystając z legendy,

          - dostrzega związki pomiędzy przyrodą, gospodarką i kulturą,

          - opisuje środowiska geograficzne,

          - rozróżnia podstawowe źródła informacji przyrodniczej i wymienia podstawowe metody poznawania przyrody;

          - postawy – Uczeń:

          - jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu,

          - włącza się do prac pod nadzorem i z pomocą nauczyciela,

          - przy dużej pomocy nauczyciela potrafi odtworzyć efekty pracy kolegów, odwzorować zaprezentowane przez innych elementy wiedzy.

           

          b) Poziom wymagań - ocena dostateczna

          - wiadomości – Uczeń:

          - opanował podstawowe (przystępne) wiadomości programowe pozwalające na rozumienie podstawowych zagadnień omawianych na lekcjach,

          - wyciąga proste i podstawowe wnioski,

          - w opracowaniach pisemnych popełnia błędy merytoryczne, które potrafi samodzielnie poprawić po uwagach i z pomocą nauczyciela,

          - postrzega całościowo rzeczywistość przyrodniczą,

          - dostrzega walory przyrodnicze i zagrożenia dla przyrody najbliższej okolicy;

          - umiejętności – Uczeń:

          - posiada kompetencje określone dla poziomu wymagań koniecznych i dysponuje podstawowymi umiejętnościami umożliwiającymi uzupełnienie braków niezbędnych do dalszego kształcenia,

          - z pomocą nauczyciela korzysta z podstawowych źródeł informacji przyrodniczych,

          - potrafi przeprowadzić wg instrukcji proste obserwacje przyrodnicze,

          - orientuje się w terenie z użyciem kompasu,

          - potrafi wykonać proste zadania pisemne w oparciu o podręcznik lub inne źródło wiedzy;

          - postawy – Uczeń:

          - współpracuje z grupą w realizacji zadań przy wsparciu nauczyciela lub kolegów,

          - w czasie lekcji wykazuje się sporadyczną aktywnością (pracuje bez zapału, ale nie przeszkadza innym).

           

          c) Poziom wymagań - ocena dobra

          - wiadomości – Uczeń:

          - zna i rozumie większość zagadnień poruszanych na lekcji, zna i rozumie większość pojęć,

          - prawidłowo posługuje się terminologią przyrodniczą,

          - posługuje się wiedzę konieczną do opisywania zjawisk przyrodniczych,

          - wyjaśnia procesy chemiczne, fizyczne, biologiczne i wybrane zjawiska astronomiczne,

          - opanował wiedzę wymaganą programem w stopniu dobrym, czasami popełnia błędy, ale po niewielkim ukierunkowaniu przez nauczyciela udziela prawidłowych odpowiedzi,

          - wzbogaca wiedzę w oparciu o podręcznik i inne, wskazane przez nauczyciela źródła wiedzy i informacji;

          - umiejętności – Uczeń:

          - posiada umiejętności określone dla poziomu wymagań podstawowych i potrafi umiejętnie wykorzystywać zdobytą wiedzę np. w prowadzeniu obserwacji, pomiarów, interpretowania zaobserwowanych zjawisk, procesów, w stawianiu hipotez, w wyciąganiu wniosków, w dokonywaniu ocen wskazanych przez nauczyciela zjawisk przyrodniczych,

          - z niewielką pomocą potrafi przeprowadzić analizę wyników doświadczeń i opracować w formie pisemnej wskazane przez nauczyciela zagadnienie przyrodnicze lub z dziedziny ekologii,

          - czyta i interpretuje mapy, wykresy i tabele,

          - samodzielnie poszukuje zależności w przyrodzie, formułuje pytania i problemy dotyczące zjawisk przyrodniczych, poszukuje ich rozwiązań,

          - korzystając z kluczy, atlasów, zielników itp. potrafi rozpoznawać pospolite gatunki roślin, zwierząt i grzybów;

          - postawy – Uczeń:

          - czynnie uczestniczy w zajęciach terenowych i lekcjach w pracowni szkolnej,

          - wykazuje zainteresowanie zagadnieniami z przyrody i ekologii,

          - chętnie podejmuje wysiłek wykonania dodatkowej pracy zaproponowanej przez nauczyciela.

           

          d) Poziom wymagań - ocena bardzo dobra

          - wiadomości – Uczeń:

          - bardzo dobrze opanował materiał przewidziany programem,

          - zna i rozumie wszystkie pojęcia wprowadzone na zajęciach i potrafi się nimi posługiwaćw różnych sytuacjach poznawczych, w praktyce,

          - rozwiązuje dodatkowe zadania zlecone przez nauczyciela,

          - interpretuje zjawiska przyrodnicze;

          - umiejętności – Uczeń:

          - posiada kompetencje określone dla poziomu wymagań podstawowych rozszerzających,a ponadto sprawnie i samodzielnie wykorzystuje w procesie uczenia się dostępne informacje zawarte w źródłach wiedzy przyrodniczej, posługuje się tą wiedzą,

          - potrafi korzystając ze wskazówek nauczyciela samodzielnie przeprowadzić doświadczenia i obserwacje, samodzielnie stawia hipotezy, formułuje wnioski i interpretuje swoje spostrzeżenia,

          - w wypowiedziach ustnych i pisemnych poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując przy tym zdobytą wiedzę ogólną, argumentuje swoje wypowiedzi, ocenia zjawiska, procesy i fakty;

          - postawy – Uczeń:

          - formułuje i przedstawia na forum publicznym (klasowym) własne opinie, dzieli się wiedzą,

          - bierze czynny udział w dyskusjach,

          - dobrowolnie podejmuje, rozwiązuje, wykonuje zadania dodatkowe, wykazuje się inicjatywą,

          - bierze udział w konkursach, wykazuje aktywną postawę w przygotowywaniu się do konkursów, bierze udział w zajęciach pozalekcyjnych kółka przyrodniczego,uczestniczy w akcjach ekologicznych organizowanych na terenie szkoły;

          e) Wymagania - ocena celująca

          - wiadomości – Uczeń: (wymagania na ocenę celującą obejmują minimum dwa warunki)

          - posiada wiadomości i opanował umiejętności wynikające z jego indywidualnych zainteresowań  i stanowiące efekt samodzielnej pracy.

          - wyróżnia się szczególnymi uzdolnieniami i pracowitością; (rozwija i dokumentuje własne zainteresowania przyrodnicze, interesuje się nowymi osiągnięciami nauki dotyczącymi świata przyrodniczego, samodzielnie poszukuje wiedzy i dzieli się swoimi przemyśleniami;  wnosi twórczy wkład w przebieg zajęć lekcyjnych

          - jest laureatem konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim otrzymują z danych zajęć edukacyjnych celującą roczną (okresową) ocenę klasyfikacyjną.

          - przygotowuje krótkie notatki z zajęć i materiały na tematy wskazane przez nauczyciela,

          - z własnej inicjatywy szuka informacji, proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy realizowania poszczególnych, wybranych tematów,

          - posługuje się naukowym słownictwem;

          - umiejętności – Uczeń:

          - nie tylko potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela ale również potrafi samodzielnie zdobyć potrzebne informacje,

          - potrafi powiązać problematykę przyrodniczą z zagadnieniami poznanymi na lekcjach z innych przedmiotów, wyraża swoje spostrzeżenia, swój stosunek do określonych zjawisk przyrodniczych, udowadnia własną opinię używając odpowiedniej argumentacji, projektuje, interpretuje to, czego dowiedział się z różnych źródeł wiedzy, syntezuje te informacje;

          - postawy – Uczeń:

          - jest autentycznie zainteresowany tym, co dzieje się podczas zajęć lekcyjnych

          - z własnej woli wykazuje inicjatywę, podejmuje się wykonania zadań o charakterze obserwacyjnym, badawczym, użytecznym, dzieli się zdobytym doświadczeniem i wiedzą,

          - współpracuje z nauczycielem w przygotowaniu niektórych zajęć,

          - sumiennie przygotowuje się do udziału w konkursach o tematyce przyrodniczej i osiągaw nich sukcesy.

          f) Ocena niedostateczna

          - wiadomości – Uczeń:

          - wykazuje braki w wiedzy na tyle duże, iż nie rokuje nadziei na ich usunięcie nawet w dłuższym okresie czasu i z pomocą nauczyciela,

          - wykazuje widoczny brak zainteresowania przedmiotem,

          - nie zna podstawowych pojęć przyrodniczych i prostych zjawisk omawianych na zajęciach,

          - umiejętności – Uczeń:

          - nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać poleceń wymagających zastosowania elementarnych pojęć i prostych czynności,

          - nie rozumie i nie potrafi wykazać prostych związków i zależności występujących w przyrodzie;

          - postawy – Uczeń:

          - swoim zachowaniem na zajęciach utrudnia a nawet uniemożliwia pracę innym,

          - odmawia wykonania pracy w grupie i pracy zleconej przez nauczyciela.

           

           

          2. Ocenie na lekcjach i zajęciach w terenie z przyrody podlegają:

          - wiedza i umiejętności, praca podczas zajęć lekcyjnych,

          - umiejętności planowania, realizowania i prezentowania wyników działań,

          - umiejętności przeprowadzania doświadczeń i dokumentowania wyników,

          - umiejętności wykonywania eksperymentów badawczych, prezentowania ich wyników,

          - umiejętności posługiwania się przyrządami, mapą, korzystanie z podręcznika i innych źródeł wiedzy,

          - aktywność na zajęciach, obowiązkowość (przygotowanie do zajęć, terminowość w odrabianiu prac zleconych przez nauczyciela lub prac, do wykonania których zobowiązał się uczeń z własnej woli),

          - zeszyt przedmiotowy, karty pracy, prace pisemne

          - umiejętności dzielenia się wiedzą i własnymi spostrzeżeniami np. z obserwacji,

          - przygotowanie i udział w konkursach wiedzy o tematyce przyrodniczej lub ekologicznej,

          - postawa wobec środowiska przyrodniczego.

           Przeliczanie punktacji na oceny

           100% - 95% + zadanie na ocenę celującą   - ocena celująca

          -  100%  - 90%  - ocena bardzo dobra

          -  89%  - 75%  - ocena dobra

          -  74%  - 50%  - ocena dostateczna

          -  49%  - 34%  - ocena dopuszczająca

           - 33% - 0% - ocena niedostateczna

          3. Podstawą oceniania są:

          - odpowiedzi ustne ucznia, które obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji,

          - wypowiedzi ustne w czasie zajęć, które świadczą o umiejętności wykorzystania przez ucznia zdobytej wiedzy np. w rozwiązywaniu danego problemu, przy omawianiu danego zagadnienia, także swobodne i kierowane wypowiedzi ucznia,

          - kartkówki, (o których nauczyciel nie ma obowiązku wcześniejszego informowania uczniów), które obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji,

          - sprawdziany pisemne kończące dział lub obejmujące więcej niż trzy ostatnie tematy (30 min.- 45 min.), które nauczyciel zapowiada uczniom z tygodniowym wyprzedzeniem,

          - pisemne zadania domowe z bieżącego materiału, prace zlecone np. kalendarz obserwacji przebiegu pogody, opisy obserwacji, opisy prostych doświadczeń i eksperymentów przyrodniczych, które uczeń może bezpiecznie przeprowadzić poza szkołą,

          - praca ucznia w czasie zajęć – aktywność, zaangażowanie, praca w grupie, prezentacje,

          Wymagania wiadomości i umiejętności z przyrody na poszczególne oceny dla uczniów

           klasy V opracowane w oparciu o nową podstawę programową:

           

          1. Ocena dopuszczająca

          Odkrywamy tajemnice map

          - wykonuje pomiary przedmiotów, ich rysunki w skali, wyjaśnia, co to jest plan obszaru,

            odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej z rysunku, odczytuje z mapy

            poziomicowej rodzaje wzniesień, przyporządkowuje barwy hipsometryczne do form

            ukształtowania powierzchni, wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta, województwa,

            rzeki, jeziora, góry.

          Poznajemy naszą ojczyznę i kraje europejskie

          - pokazuje i odczytuje na mapie pasy ukształtowania powierzchni Polski, Wisłę, jeziora,

            wymienia nazwy drzew iglastych i wybrane, pospolite nazwy drzew liściastych polskich

            lasów, wymienia nazwy - województwa, powiatu, gminy w których mieszka, pokazuje

            na mapie i nazywa kraje sąsiadujące z Polską, odczytuje z mapy nazwy stolic tych państw,

            główne rzeki i miasta, wymienia 3-4 największe państwa Unii Europejskiej, rozpoznaje

            symbole Unii Europejskiej (flaga, hymn, waluta).

          Poznajemy sposoby ochrony przyrody

          - wymienia rodzaje, źródła i przyczyny zanieczyszczenia gleby, powietrza i wody, wymienia

            2-3 formy ochrony przyrody w Polsce, wyjaśnia na czym polega ochrona całkowita,

            rozpoznaje rośliny i zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy,

            na zajęciach w terenie wykonuje czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela.

          Poznajemy krajobrazy nizin

          - rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów,, podaje przykłady krajobrazu naturalnego,

            określa rodzaj krajobrazu najbliższej okolicy, pokazuje na mapie Polski, Europy, świata

            Morze Bałtyckie, pokazuje na mapie pas pobrzeży, jeziora, Żuławy Wiślane, rozpoznaje na

            zdjęciu typ wybrzeża, 3-4 miejscowości turystyczne i wypoczynkowe, pokazuje na mapie

            Gdańsk, Pojezierze Mazurskie, pas Nizin Środkowopolskich, Nizinę Mazowiecką,

            Warszawę, największe i najgłębsze jeziora, parki narodowe w pasie pobrzeży, pasa Nizin

            Środkowopolskich, wymienia 2 cechy krajobrazu nizinnego, wielkomiejskiego, rozpoznaje

            symbole dwóch parków narodowych w pasie pobrzeży, Nizin Środkowopolskich, wymienia

            3 zabytki Warszawy.

          Poznajemy krajobrazy wyżyn

          - pokazuje na mapie Polski pas wyżyn, Wyżynę Śląską, Krakowsko-Częstochowską,

            Lubelską, Kraków, odczytuje z mapy główne miasta poznanych wyżyn, pokazuje na mapie

            parki narodowe poznanych wyżyn, wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu tych

            wyżyn, rozpoznaje rośliny i zwierzęta objęte ochroną prawną, rośliny uprawiane na Wyżynie

            Lubelskiej, rozpoznaje zabytki Krakowa, rozpoznaje symbole omawianych parków

            narodowych.

          Poznajemy krajobrazy gór

          - pokazuje na mapie Góry Świętokrzyskie, Sudety i Karpaty, Tatry, na podstawie obserwacji

            okazów skał wymienia po 2 cechy skał występujących w górach-granit, wapień, piaskowiec,

            na podstawie zdjęć wymienia 2-3 cechy krajobrazu wysokogórskiego, wymienia 2-3 cechy

            tatrzańskiej pogody, wymienia piętra roślinności w Tatrach, omawia wybrane piętro

            roślinności w Tatrach, pokazuje na mapie parki narodowe w Górach Świętokrzyskich,

            Sudetach, Karpatach, rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych.

          Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów

          mchy, paprotniki – wskazuje na planszy części ciała mchu, paproci, wymienia miejsca

            występowania mchów i paprotników, rozpoznaje przedstawicieli mchów i paprotników,

          rośliny wytwarzające kwiaty i nasiona – pokazuje na planszy organy rośliny nasiennej, na

            podstawie obserwacji wskazuje 2 cechy rośliny nagonasiennej i 2 cechy rośliny

            okrytonasiennej, rozpoznaje 2-3 rośliny okrytonasienne i 2-3 cechy rośliny nagonasiennej,

            wymienia główne części pędu nadziemnego i podziemnego rośliny nasiennej, porównuje

            łodygi drzewa i rośliny zielnej, opisuje budowę liścia i wymienia jego główną  funkcję,

            wymienia 2 główne funkcje korzenia, na okazach naturalnych wskazuje kwiaty, ich budowę,

            kwiatostany, odróżnia budowę liścia pojedynczego od złożonego, omawia sposób

            rozmnażania rośliny ozdobnej (doniczkowej), wymienia warunki kiełkowania nasion,

            sposoby rozprzestrzeniania się nasion znajdujących się w owocach,

          grzyby – na podstawie obserwacji rysuje owocnik grzyba kapeluszowego, podaje nazwy

            części grzyba, na podstawie ilustracji rozpoznaje charakterystyczne cechy muchomora

            sromotnikowego, rozpoznaje 2-3 gatunki grzybów jadalnych.

          Odkrywamy tajemnice materii

          - wymienia właściwości 2-3 wybranych substancji, podaje przykłady ciał stałych, cieczy

            i gazów oraz rysuje ułożenie drobin w tych ciałach, bada doświadczalnie objętość ciała

            stałego, właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych, wskazuje bieguny

            magnetyczne w magnesie, podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji

            kruchych, twardych i sprężystych, bada doświadczalnie wpływ wielkości naczynia na

            objętość cieczy, wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy, podaje

            przykłady cieczy łatwopalnych, wymienia nazwy jednostek masy, bada doświadczalnie

            możliwość zmiany objętości gazu, podaje przykłady wykorzystania ściśliwości

            i rozprężliwości gazów, podaje przykłady ciał dobrze i źle przewodzących ciepło, podaje

            przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał

            stałych i cieczy.

          2. ocena dostateczna

          Odkrywamy tajemnice mapy

          - oblicza wymiary przedmiotu w skali 1:10, boiska w skali 1:100, wyjaśnia, co to jest

             podziałka liniowa i korzysta z niej, wyjaśnia, co to jest mapa, odczytuje skalę planu,

             oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej wykorzystując cyrkiel, nitkę,

             wyjaśnia pojęcia - wysokość bezwzględna, względna, odczytuje wysokość punktu na

             mapie poziomicowej, rozróżnia rodzaje wzniesień, omawia barwy stosowane na mapach

             hipsometrycznych, wskazuje formy terenu na mapie.

          Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

          - wymienia siły kształtujące powierzchnię Ziemi, wyjaśnia na czym polega pasowość

            ukształtowania  powierzchni Polski, wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni

            Polski, pokazuje na mapie najwyższe, najgłębsze, najważniejsze formy ukształtowania

            powierzchni w Polsce, wymienia kraje sąsiadujące z Polską, charakteryzuje jeden z tych

            krajów, wymienia cele Unii Europejskiej, podaje 3 przykłady praw, jakie mają obywatele

            krajów UE.

          Poznajemy sposoby ochrony przyrody

          - wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza (pyły, trujące gazy), gleby (ścieki), wyjaśnia ich

            szkodliwy wpływ na środowisko, podaje przykłady bogactw przyrody wykorzystywanych

            przez człowieka, wymienia 2-3 przykłady działań człowieka służących ochronie przyrody,

            wyjaśnia, co to są parki narodowe, podaje przykłady obiektów chronionych, omawia

            sposoby zachowania się na obszarze chronionym, wyjaśnia, na czym polega ochrona

            częściowa, rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt objętych ochroną prawną.

          Poznajemy krajobrazy nizin

          - wymienia rodzaje krajobrazów, podaje przykłady krajobrazów kulturowych,

            przekształconych  przez człowieka, wyjaśnia pojęcie – morze śródlądowe, podaje przykłady

            organizmów występujących w Morzu Bałtyckim, omawia cechy wybrzeża niskiego,

            wysokiego, wyjaśnia pojęcie – wydma, wymienia atrakcje turystyczne Gdańska, wymienia

            cechy krajobrazu pojezierzy, pokazuje na mapie Krainę Wielkich Jezior Mazurskich,

            największych obszarów leśnych Nizin Środkowopolskich, opisuje krajobraz nizinny,

            posługuje się planem, wymienia atrakcje turystyczne Warszawy, omawia wybrany park

            narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy, omawia wybrany park narodowy pasa

            Nizin Środkowopolskich.

          Poznajemy krajobrazy wyżyn

          - wymienia cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego, podaje przykłady wpływu przemysłu

             na stan środowiska, pokazuje na mapie Prądnik i Ojców, omawia tryb życia nietoperzy,

            wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej, wymienia główne

            wydarzenia z historii Krakowa, wskazuje na planie główne zabytki Krakowa, opisuje

            dowolny zabytek Krakowa, podaje 2-3 przykłady zwierząt żyjących w Ojcowskim PN

            i 2-3 nazwy zwierząt Roztoczańskiego PN.

          Poznajemy krajobrazy gór

          - pokazuje na mapie Łysogóry, wymienia 3 cechy krajobrazu Karkonoszy, pokazuje na mapie

            Rysy, wymienia 2-3 cechy krajobrazu wysokogórskiego, porównuje roślinność regla

            górnego i dolnego, wymienia nazwy górskich parków narodowych, wymienia

            2-3 osobliwości wybranego PN, wymienia po 2 przykłady zwierząt żyjących w tych PN.

          Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów

          - omawia budowę zewnętrzną mchu i znaczenie mchów w przyrodzie,

          - omawia budowę zewnętrzną paproci, na okazach roślin pokazuje poznane części ich ciała,

          - rozpoznaje nasiona kilku wybranych roślin, podaje 3 przykłady znaczenia roślin nasiennych,

          - wykazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie rośliny nagonasienne i wybrane

            rośliny okrytonasienne, podaje nazwy roślin mające pędy podziemne, omawia rolę łodygi,

          - na podstawie obserwacji przekroju pnia drzewa iglastego oblicza jego wiek,

          - omawia funkcję liścia, cechy palowego systemu korzeniowego, rozpoznaje rodzaje pędów

          - rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin,

          - wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin, podaje nazwy części kwiatu,   

            rysuje pręcik i słupek, korzysta ze schematu i omawia cykl rozwojowy rośliny

            okrytonasiennej, opisuje rysunek budowy nasienia, porównuje budowę kwiatu tulipana,

            jabłoni,

          - wymienia miejsca i warunki życia grzybów, odróżnia grzyby jadalne od niejadalnych,

          - podaje 2-3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów.

          Odkrywamy tajemnice materii

          - wyjaśnia, czym są drobiny i właściwości substancji, omawia wpływ temperatury na zmiany

          stanu skupienia substancji, rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin, bada doświadczalnie wpływ rozdrobnienia substancji na jej objętość, określa właściwości ciał stałych w zakresie ściśliwości, wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych, bada oddziaływania magnesów na siebie i inne substancje, podaje przykłady wykorzystania

          w życiu właściwości plastycznych magnetycznych ciał stałych, określa właściwości cieczy

          w zakresie ściśliwości i kształtu, bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości cieczy, porównuje doświadczalnie wpływ rodzaju cieczy na szybkość parowania, podaje sposób wyznaczania masy, porównuje masy różnych substancji  o tej samej objętości, określa właściwości gazów w zakresie ściśliwości i kształtu, podaje przykłady dyfuzji w gazach, wyjaśnia, dzięki czemu jest możliwe ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów, wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny, bada rozszerzalność cieplną cieczy i wpływ temperatury na objętość gazów.

           

          3. ocena dobra

          Odkrywamy tajemnice map

          - wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu, oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, oblicza wymiary boiska w skali 1:500, rysuje plan boiska, wyjaśnia pojęcie – poziomica, odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną, rozróżnia rodzaje zagłębień, szacuje wysokość drzewa metodą cienia, wyjaśnia pojęcie – barwy hipsometryczne, klasyfikuje wypukłe formy terenu wykorzystując przedziały wysokości, wyjaśnia pojęcie – mapa  ogólnogeograficzna i wskazuje na tej mapie obiekty wymienione w legendzie mapy.

          Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

          - omawia rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni Ziemi, omawia dowolny pas ukształtowania powierzchni Polski i swojej miejscowości, pokazuje na mapie główne dopływy Wisły i Odry, jeziora zaporowe, największe obszary bagienne w Polsce, wyjaśnia, dlaczego najwięcej jezior występuje w północnej Polsce, wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne, pokazuje na mapie województwa sąsiadujące

          z województwem śląskim, wymienia nazwy stolic państw sąsiadujących z Polską, charakteryzuje państwa sąsiadujące z Polską, wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują współpracę, wyjaśnia, czym jest strefa Schengen, charakteryzuje 3 wybrane państwa UE

          Poznajemy sposoby ochrony przyrody

          - wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska, podaje przykłady zagrożeń ze strony transportu samochodowego, wyjaśnia pojęcie – bogactwa przyrody, wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody, wyjaśnia cel ochrony przyrody, wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody i na czym polega ścisła i częściowa ochrona danego obszaru, porównuje zasady ochrony ścisłej  i częściowej, podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową.

          Poznajemy krajobrazy nizin

          - wyjaśnia pojęcie – krajobraz, wymienia składniki krajobrazu, omawia cechy krajobrazu kulturowego, wyjaśnia pojęcie – cieśnina, dlaczego Morze Bałtyckie jest słabo zasolone, podaje przykłady organizmów samożywnych występujących w Morzu Bałtyckim, wyjaśnia pojęcie – wydma ruchoma, wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza. opisuje wybrzeże wysokie, wyjaśnia pojęcie – depresja, omawia wygląd współczesnego Gdańska, opisuje krajobraz Pojezierzy Suwalskich, opisuje krajobraz Niziny Środkowopolskiej

          i Mazowieckiej, krajobraz wielkomiejski, wybrany PN z pasa pobrzeży lub pojezierzy, z pasa Nizin Środkowopolskich, rozpoznaje symbole tych parków.

          Poznajemy krajobrazy wyżyn

          - podaje przyczyny przekształcenia Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy, podaje przykłady działań człowieka podejmowane w celu poprawy stanu środowiska, wymienia cechy krajobrazu krasowego, wyjaśnia, w jaki sposób powstają jaskinie, omawia cechy suchorośli, uzasadnia, dlaczego Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest atrakcją turystyczną, wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy, omawia wykorzystując mapę położenie Krakowa, zaznacza na osi czasu główne wydarzenia z historii Krakowa, omawia osobliwości Wawelu, opracowuje plan zwiedzania Rynku Głównego w Krakowie, opisuje roślinność Ojcowskiego PN.

          Poznajemy krajobrazy gór

           - wyjaśnia, jak powstały gołoborza, opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich, pokazuje na mapie Polski Kotlinę Kłodzką i Jeleniogórską, opisuje krajobraz Karkonoszy, pokazuje na mapie pasma górskie tworzące Karpaty, Tatry Wysokie i Zachodnie, wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego, wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo, oblicza temperaturę powietrza na szczytach znając temperaturę powietrza

          u podnóża gór, charakteryzuje wybrany PN.

          Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów

          - wyjaśnia związek budowy mchów ze sposobem pobierania przez nie wody, podaje przykłady wykorzystania mchów przez człowieka,

          - podaje przykłady znaczenia paprotników, omawia budowę zewnętrzną skrzypów

          i widłaków, wskazuje położenie zarodni i dokumentuje prowadzone obserwacje,

          - wyjaśnia pojęcie – rośliny nasienne, rośliny nagonasienne i okrytonasienne, porównuje położenie nasion u roślin nagonasiennych i okrytonasiennych, wskazuje na okazach  naturalnych tych roślin położenie kwiatostanów, omawia funkcje pędu nadziemnego

          i podziemnego, omawia rolę aparatu szparkowego, porównuje  systemy korzeniowe palowy

          z wiązkowym, wskazuje (rozpoznaje) poznane rodzaje liści na okazach naturalnych, wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe u roślin, omawia rolę poszczególnych części kwiatu, omawia budowę słupka i pręcika, wyjaśnia pojęcia – proces zapylenia i zapłodnienia, charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion,

          - wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo, podaje przykłady grzybów jednokomórkowych i wielokomórkowych, omawia budowę grzybów wielokomórkowych, podaje przykłady wpływu grzybów pasożytniczych na rośliny, zwierzęta i ludzi, rozpoznaje np. sporysz, hubę.

          Odkrywamy tajemnice materii

          - porównuje właściwości wody w 3 stanach skupienia, omawia ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach, wyjaśnia pojęcie - nieściśliwość ciał stałych, wyjaśnia czym jest magnes, podaje przykłady ciał przyciąganych i nie przyciąganych przez magnes, określa właściwość mechaniczną wskazanego ciała stałego, wyjaśnia dlaczego ciecze nie mają własnego kształtu, porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie ściśliwości

          i kształtu, bada wpływ temperatury cieczy na dyfuzję, oblicza masę substancji o danej objętości, wyjaśnia dlaczego gazy nie mają stałego kształtu i stałej objętości, na czym polega ściśliwość i rozprężliwość gazów, wyjaśnia pojęcie – przewodnik ciepła, izolator ciepła, podaje przykład gazu jako izolatora ciepła, podaje przykłady świadczące o tym , że konstruktorzy i projektanci uwzględniają zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych, wyjaśnia na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody, porównuje zjawisko parowania ze zjawiskiem wrzenia, wyjaśnia na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki

          z przetworami.

          4. ocena bardzo dobra

          Odkrywamy tajemnice map

          - wyjaśnia, co to jest skala, zapisuje skalę różnymi sposobami, porównuje skale planów i map, wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza), sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej oraz podziałki liniowej, oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami korzystając z podziałki liniowej, oblicza wymiary rzeczywiste obiektów mając podane ich wymiary w skali, oblicza skalę, wyjaśnia pojęcie  mapa poziomicowa, jak powstaje mapa poziomicowa, czyta mapę poziomicową, rozpoznaje na niej formy terenu, szacuje wysokość względną pagórka wykorzystując informację o swoim wzroście, wyjaśnia pojęcie – mapa hipsometryczna i poziomicowa, klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu wykorzystując przedziały wysokości, na podstawie mapy charakteryzuje fragment terenu uwzględniając ukształtowanie powierzchni oraz składniki przyrody i wytwory człowieka.

          Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

          - wyjaśnia na czym polega działanie sił zewnętrznych i wewnętrznych w kształtowaniu powierzchni Ziemi, pokazuje na mapie i opisuje pasy ukształtowania powierzchni Polski, pokazuje na mapie krainy, które tworzą poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski, pokazuje na mapie dorzecze Wisły i Odry, wyjaśnia w jakim celu tworzy się sztuczne zbiorniki wodne, omawia zmiany lesistości Polski, uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju, analizuje informacje (wykresy) dotyczące liczby mieszkańców

          i powierzchni w poszczególnych województwach oraz w wybranych krajach europejskich, przygotowuje prezentację n/t krajów sąsiadujących z Polską oraz krajów UE.

          Poznajemy sposoby ochrony przyrody

          - wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenia środowiska są groźne dla wszystkich organizmów, omawia sposoby powstawania kwaśnych opadów i smogu, uzasadnia potrzebę racjonalnego wykorzystywania bogactw przyrody, przygotowuje prezentację o wybranym obszarze lub obiekcie chronionym leżącym na terenie województwa śląskiego, daje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę.

          Poznajemy krajobraz nizin

          - podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształceniem krajobrazu, opisuje krajobraz najbliższej okolicy, wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych, charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim (uwzględnia głębokość i zasolenie), omawia w jaki sposób powstały jeziora przybrzeżne, w jaki sposób Wisła kształtowała krajobraz Żuław, wyjaśnia, dlaczego obserwujemy cofanie się wybrzeża wysokiego, prezentuje na osi czasu dzieje historyczne Gdańska od X w. do czasów współczesnych, wymienia czynniki, które ukształtowały krajobraz pojezierzy, omawia osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, planuje wycieczkę po Pojezierzu Mazurskim lub Pojezierzu Suwalskim, omawia zmiany jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich, podaje przykłady występujących na Nizinach Mazowieckich składników krajobrazu naturalnego i kulturowego, proponuje tematyczną wycieczkę po Warszawie, charakteryzuje PN pojezierzy i pobrzeży, wyjaśnia, dlaczego Puszczę Białowieską nazywamy „lasem pierwotnym”.

          Poznajemy krajobrazy wyżyn

          - omawia proces przekształcenia Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-przemysłowy, wyjaśnia pojęcie krasowienia, wymienia przyczyny różnorodności roślin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, omawia czynniki dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej rozwinęło się rolnictwo, opisuje atrakcje turystyczne wybranego miasta Wyżyny Lubelskiej, wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich, opracowuje plan wycieczki po Starym Mieście Krakowa i po Kazimierzu w Krakowie, uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN.

          Poznajemy krajobrazy gór

          - wymienia czynniki zewnętrzne, które ukształtowały krajobraz Gór Świętokrzyskich, porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich, charakteryzuje skały, które występują w górach, omawia formy skalne w Tatrach Wysokich, wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin, porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich, omawia cechy wiatru halnego i jego wpływ na warunki pogodowe

          w Tatrach, charakteryzuje piętra roślinności w Tatrach, omawia cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości, charakteryzuje parki narodowe Gór Świętokrzyskich, Sudetów i Karpat.

          Poznajemy tajemnice świata roślin i grzybów

          - omawia proces rozmnażania się mchu, omawia rolę poszczególnych części ciała mchu, wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy organizmami pionierskimi, wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników, wskazuje cechy wspólne paproci, skrzypów i widłaków, rozpoznaje obserwowane mchy i paprotniki posługując się atlasem roślin,

          - rozpoznaje typy kwiatostanów roślin nasiennych, omawia cechy i zalety rozmnażania się roślin przez zarodniki i nasiona, wyszukuje rośliny okrytonasienne w oparciu o poznane na lekcji typy kwiatostanów, rozpoznaje typy kwiatostanów wskazane przez nauczyciela, omawia sposób przewodzenia wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy, omawia podając przykłady różnych kształtów liści, rośliny o systemie korzeniowym palowym i wiązkowym, porównuje budowę dwóch roślin np. mniszka lekarskiego i tulipana, wyjaśnia pojęcie - kwiaty obupłciowe, omawia proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych, omawia budowę owocu, na podstawie obserwacji, omawia zmiany wyglądu rośliny na różnych etapach rozwoju - przeprowadza eksperyment przyrodniczy dotyczący kiełkowania i rozwoju rośliny,

          - zna budowę porostów oraz potrafi wyjaśnić czym jest organizm pionierski

          - wymienia różnice między roślinami a grzybami, opisuje różne kształty owocników podając przykłady, wymienia objawy sugerujące zatrucie grzybami, wie, jak postępować w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami, wymienia i rozpoznaje poznane gatunki grzybów kapeluszowych.

          Odkrywamy tajemnice materii

          - wyjaśnia podając przykłady czym jest materia, wyjaśnia od czego zależą właściwości substancji, porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach, wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość, omawia wzajemne oddziaływanie magnesów, podaje przykłady przedmiotów (inne niż w podręczniku) do których wykonania wykorzystano właściwości mechaniczne i magnetyczne ciał stałych, wyjaśnia, dlaczego ciecze mają stałą objętość, wyjaśnia na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach i w gazach, podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych, porównuje przekazywanie ciepła przez ciecze, gazy i ciała stałe, wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych i ich budowę drobinową, wyjaśnia, dlaczego proces parowania cieczy zależy od temperatury.

          5. Ocena celująca

          Odkrywamy tajemnice map

          - samodzielnie przelicza skale planów i map, oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata, porównuje zakres informacji zawartych na mapie hipsometrycznej, poziomicowej i ogólnogeograficznej.

          Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

          - omawia działalność lodowca na obszarze Polski, szacuje, które pasy ukształtowania powierzchni Polski zajmują największą i najmniejszą powierzchnię, omawia - w jaki sposób powstają bagna, wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie drzew jednogatunkowych na obszarze lasu, prezentuje informacje n/t najgroźniejszych szkodników lasów polskich, przygotowuje informacje n/t podziału administracyjnego Polski, podaje korzyści oraz skutki negatywne jakie odnosi Polska i jej obywatele z przystąpienia do Unii Europejskiej,

          Poznajemy sposoby ochrony przyrody

          - przygotowuje informacje n/t zagrożeń lokalnego środowiska, przygotowuje prezentację n/t gospodarki odpadami w naszej gminie,, osobliwości przyrodniczych Rezerwatu „Ochojec”, Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Wzgórza Kamionki” lub fauny i flory Doliny Jamny, n/t najstarszych parków narodowych – w Polsce, Europie i na świecie, potrafi zaproponować doświadczenie mające na celu ocenę poszczególnych elementów przyrody, potrafi przewidzieć skutki wyczerpania się przyrody i jej zasobów, zna najważniejsze święta, akcje ekologiczne oraz podaje zasadność ich obchodzenia,

          Poznajemy krajobrazy nizin

          - wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia krajobrazu najbliższej okolicy, omawia sposób powstawania bryzy, przygotowuje informacje n/t osobliwości przyrodniczych,

          Poznajemy krajobrazy wyżyn

          - podaje przykłady wpływu środowiska na stan zdrowia ludzi, wymienia różne postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej i omawia sposób ich wykorzystania, proponuje plan wycieczki po Wyżynie Lubelskiej, , omawia wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych, wie w jaki sposób powstała skała wapienna

          Poznajemy krajobrazy gór

          - na podstawie dodatkowych źródeł przygotowuje informacje n/t historycznych przyczyn wycinania lasów w Górach Świętokrzyskich, przygotowuje prezentację n/t atrakcji turystycznych Karkonoszy lub Tatr, opracowuje zasady, których należy przestrzegać wybierając się w góry, proponuje plan wycieczki po Tatrach

          Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów

          - omawia budowę komórki roślinnej i wybranych struktur komórkowych, przygotowuje informacje n/t chronionych gatunków paprotników, zna rośliny najbliższej okolicy

          - przygotowuje informacje n/t roślin nasiennych (najmniejsze, największe, najstarsze itp.), przygotowuje dokumentację fotograficzną lub prezentację n/t gatunków roślin rosnących w najbliższej okolicy, wymienia i pokazuje rośliny, których kwiaty są specyficznie przystosowane do zapylenia, zna zasady obowiązujące podczas grzybobrania

          - charakteryzuje porosty wskaźnik w ocenie czystości powietrza, skala porostowa, wymienia grzyby objęte ochroną gatunkową, przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania.

          Odkrywamy tajemnice materii

          - na podstawie dodatkowych źródeł wyjaśnia, czym jest atom, omawia popierając przykładami wpływ ułożenia drobin w ciałach stałych, ich właściwości, w oparciu

          o dodatkowe źródła wiedzy podaje przykłady wykorzystania najtwardszych ciał stałych oraz cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, wyjaśnia pojęcie – gęstości substancji, co to jest próżnia, wyjaśnia zasadę działania termosu, wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu taśmy mierniczej, wyjaśnia, dlaczego zamarzanie wody i topnienie lodu w szczelinach jezdni wpływa niekorzystnie na stan dróg.