• Historia

        •  

          Wymagania na poszczególne oceny klasa IV – 1 h

           

          Temat lekcji

           

          Zagadnienia

           

          Wymagania na poszczególne oceny

           

          Ocena

          dopuszczająca

          Ocena

          dostateczna

          Ocena dobra

           

          Ocena bardzo dobra

           

          Ocena celująca

           

          Kim jestem?

           

          waga narodzin dziecka dla rodziny i społeczeństwa

          odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka

          różnorodne potrzeby każdego człowieka i sposoby ich zaspakajania

          prawa dziecka we współczesnym świecie

           

          Uczeń:

          określa datę i miejsce swoich urodzin;

          wymienia swoje zainteresowania;

          z pomocą nauczyciela wymienia dwa przykłady praw dziecka.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia, dlaczego przyjście na świat dziecka jest ważnym wydarzeniem w życiu rodziny i społeczeństwa;

          wymienia różne potrzeby człowieka;

          wskazuje potrzeby, których zaspokojenie jest niezbędne do życia.

           

          Uczeń:

          podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspakajania;

          omawia wybrane prawa dziecka;

          wymienia nazwę organizacji działających na rzecz dzieci.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia,

          w czym wyraża się odmienność

          i niepowtarzalność każdego człowieka;

          omawia wybrane prawa dziecka

          i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane;

          wyjaśnia, czym zajmuje się UNICEF.

          Uczeń:

          wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka, podaje przykłady;

          wyraża opinię na temat przestrzegania praw dziecka we współczesnym świecie i roli międzynarodowych organizacji, które pomagają w ich obronie

           wyszukuje na ten temat informacje z różnych źródeł.

          Ja i moja rodzina

           

          rodzina i ród oraz więzi ją łączące

          prawa i obowiązki członków rodziny

          genealogia nauką badającą związki pokrewieństwa

          pamiątki i tradycja rodzinna

           

          Uczeń:

          wyjaśnia i poprawnie posługuje się pojęciem „rodzina”;

          wymienia swych przodków do pradziadków włącznie;

          samodzielnie podaje przykłady obowiązków dziecka w rodzinie;

          wymienia przykłady pamiątek rodzinnych.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia i poprawnie posługuje się pojęciem „ród”;

          nazywa na przykładzie swojej rodziny stopnie pokrewieństwa;

          z pomocą nauczyciela wymienia przykłady więzi łączących członków rodziny.

           

           

          Uczeń:

          wymienia przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;

          charakteryzuje więzi łączące rodzinę;

          podaje przykłady tradycji obowiązujących w jego rodzinie;

          rysuje schemat drzewa genealogicznego swojej rodziny.

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „genealogia”, „drzewo genealogiczne”;

          wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu człowieka;

          wyjaśnia znaczenie pamiątek rodzinnych jako źródeł informacji o przeszłości rodziny;

          wyraża opinię na temat potrzeby kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych.

           

          Uczeń:

          na podstawie informacji zawartych w tekście rysuje drzewo genealogiczne.

           

           

           

          W mojej szkole

           

          społeczność szkolna, jej prawa i obowiązki

          samorząd szkolny

          historia i tradycja szkoły

          uprzejmość, sprawiedliwość i tolerancja jako przejawy zachowań pozytywnych

          poszanowanie godności i odmienności kolegów

          konflikty międzyludzkie i sposoby ich rozwiązywania

          Uczeń:

          wskazuje elementy łączące zespół klasowy (np. wiek, wspólne lekcje, wychowawca);

          wymienia elementy tradycji własnej szkoły;

          wskazuje uprzejmość i koleżeńskość jako zachowania konieczne dla dobrego funkcjonowania zespołu klasowego.

          Uczeń:

          podaje przykłady działań samorządu szkolnego;

          na podanych przykładach wskazuje zachowania świadczące o poszanowaniu godności i odmienności innych;

          uzasadnia konieczność przestrzegania zasad koleżeństwa i przyjaźni.

          Uczeń:

          wyjaśnia, kto tworzy społeczność szkolną;

          wyjaśnia zasady funkcjonowania samorządu szkolnego;

          podaje przykłady działań samorządu w swojej szkole;

          podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje spo-soby ich rozwiązywania.

          Uczeń:

          charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;

          wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe ;

          wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja.

          Uczeń:

          na podstawie samodzielnej analizy statutu szkoły przedstawia zasady funkcjonowania samorządu w swojej szkole.

           

          Jestem częścią społeczeństwa

           

          społeczeństwo jako forma zbiorowości

          grupy społeczne i zasady przynależności do nich

          praca i jej rola w życiu człowieka

          Uczeń:

          wymienia swoje zainteresowania;

          podaje przykład grupy społecznej, do której należy;

          określa na podanych przykładach pozytywne i negatywne zachowania.

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „społeczeństwo”;

          podaje dziedzinę wiedzy lub umiejętności, które rozwijają się pod wpływem własnych zainteresowań;

          określa swoją przynależność do grup społecznych.

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „grupa społeczna”;

          uzasadnia konieczność przestrzegania przyję-tych norm współżycia w najbliższym otoczeniu;

          opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społe-czeństwie;

          wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka.

          Uczeń:

          wskazuje zainteresowania jako płaszczyznę kontaktów i wymiany doświadczeń z rówieśnikami.

           

           

          Uczeń:

          wskazuje, przytaczając odpowiednie argumenty, osiągnięcia współczesnej cywilizacji jako efekt pracy minionych pokoleń.

           

          Moja mała ojczyzna

           

          mała ojczyzna – społeczność historia i kultura

          formy upamiętniania przeszłości małej ojczyzny

           

          Uczeń:

          nazywa i pokazuje na mapie region i województwo, w którym mieszka;

          wymienia przykłady zabytków architektury i przyrody swojego regionu.

           

           

          Uczeń:

          opisuje położenie geograficzne swojej miejscowości;

          w kilku zdaniach prezentuje atrakcje turystyczne małej ojczyzny;

          wymienia nazwy miejscowości w najbliższej okolicy.

          Uczeń:

          prezentuje swoją małą ojczyznę, uwzględniając tradycję historyczno--kulturową;

          zbiera i prezentuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości małej ojczyzny.

          Uczeń:

          charakteryzuje elementy kultury regionalnej stanowiące o jej odrębności, np. strój, gwara, potrawy;

          wyjaśnia, na czym polega wkład kultury regionalnej w rozwój kultury polskiej;

          przedstawia problemy społeczno-gospodarcze małej ojczyzny.

          Uczeń:

          na podstawie wiadomości z różnych źródeł  charakteryzuje dokonania postaci z regionu, które przyczyniły się do jego rozwoju.

           

          Samorząd lokalny

           

          władze lokalne – zakres działań i sposób ich powoływania

           

          Uczeń:

          wskazuje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych;

          wymienia nazwisko wójta (burmistrza lub prezydenta);

          podaje jeden przykład działań władz lokalnych.

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „władza lokalna”;

          wymienia przedstawicieli władzy lokalnej;

          wyjaśnia zasady powoływania władz lokalnych;

          podaje przykład działań podejmowanych przez władzę lokalną w swojej miejscowości.

           

          Uczeń:

          wymienia i nazywa władze lokalne, używając pojęć: „rada miasta” „lub gminy”, „wójt” („burmistrz” lub „prezydent”);

          omawia przykłady działań samorządu lokalnego z własnego terenu.

           

          Uczeń:

          wymienia zakres działań władz lokalnych.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia, dlaczego istnienie samorządu terytorialnego jest ważne dla rozwoju społeczeństwa demokratycznego.

           

          Moja ojczyzna – Polska

           

          Polska – położenie, obszar, granice, kraje sąsiednie

          symbole, święta narodowe Polski, miejsca pamięci narodowej

          ludność Polski – mniejszości narodowe i etniczne, miejsca największych skupisk Polaków na świecie

          zróżnicowanie regionalne Polski

          Uczeń:

          wskazuje na mapie Europy Polskę;

          nazywa główne rzeki Polski (Wisłę, Odrę, Wartę) i pokazuje je na mapie;

          wskazuje na mapie Morze Bałtyckie i góry (Tatry);

          wymienia pełną nazwę państwa polskiego;

          wymienia i nazywa polskie symbole;

          recytuje słowa hymnu państwowego;

          wymienia święta narodowe (3 maja, 11 listopada).

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „symbole narodowe”;

          wyjaśnia pochodzenie nazwy „Polska”, nawiązując do legendarnych początków państwa;

          wymienia i wskazuje na mapie Europy państwa sąsiadujące z Polską;

          omawia położenie geograficzne Polski;

          wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce;

          wymienia przykłady miejsc pamięci narodowej (np. Grób Nieznanego Żołnierza).

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „naród”;

          wyjaśnia symbolikę polskich barw narodowych;

          wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski;

          nazywa i pokazuje na mapie krainy geograficzno-historyczne Polski;

          nazywa wydarzenia historyczne, które upamiętniają polskie święta narodowe.

           

           

          Uczeń:

          wyjaśnia, na czym polega zróżnicowanie regionalne Polski;

          wymienia miejsca największych skupisk Polaków na świecie;

          wymienia mniejszości narodowe i etniczne;

          charakteryzuje więzi łączące naród;

          uzasadnia konieczność poszanowania symboli narodowych;

          wyjaśnia rolę, jaką symbole narodowe pełnią w życiu narodów;

          wskazuje miejsce pamięci w swojej okolicy i opowiada o wydarzeniach, które ono upamiętnia.

          Uczeń:

          wyjaśnia okoliczności powstania hymnu państwowego;

          wskazuje postacie historyczne wzmiankowane w hymnie i wydarzenia z jakimi są one związane;

          przygotowuje prezentację miejsc pamięci narodowej z własnego regionu i przedstawia ją w klasie lub tworzy portfolio.

           

          Moje państwo – Rzeczpospolita Polska

           

          Polska krajem demokratycznym

          najwyższe organy władzy w Polsce

          konstytucja dokumentem określającym prawa i obowiązki obywateli

          Uczeń:

          wymienia imię i nazwisko urzędującego premiera i prezydenta RP;

          wskazuje konstytucję jako najważniejszy dokument w państwie.

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „demokracja”;

          wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „konstytucja”;

          wyjaśnia zasady wyborów władz w Polsce.

           

           

          Uczeń:

          podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej;

          samodzielnie dokonuje interpretacji fragmentu tekstu Konstytucji RP.

          Uczeń:

          przedstawia zakres obowiązków najwyższych organów władzy w Polsce.

           

          Legendy o początkach państwa polskiego

           

           

          pochodzenie nazwy Polska, jej herbu i barw narodowych

          Legenda formą popularyzacji wiedzy o przeszłości

          Uczeń:

          z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Lechu, Czechu i Rusie.

          z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Popielu i Piaście oraczu.

           

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „legenda”;

          wyjaśnia pochodzenie nazwy Gniezno;

          wymienia dawną nazwę określającą Polaków (Lechici).

          wskazuje na mapie miejscowości wymienione w legendach

           

          Uczeń:

          samodzielnie opowiada legendy O Lechu, Czechu i Rusie i O Popielu i Piaście oraczu;

          rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy;

          wskazuje na mapie współczesnych sąsiadów Polski.

          Uczeń:

          wyjaśnia związek legendy z symbolami państwa polskiego.

          wyjaśnia w oparciu o legendę pochodzenie nazwy pierwszej polskiej dynastii.

           

           

          Uczeń:

          samodzielnie przygotowuje prezentację o historii godła polskiego

          lub

          samodzielnie przygotowuje prezentację o legendarnych początkach państwa polskiego.

          Unia Europejska

           

          Unia Europejska organizacją państw Europy

          państwa członkowskie Unii Europejskiej

          symbolika Unii Europejskiej

          Polska krajem członkowskim Unii Europejskiej.

          Uczeń:

          rozpoznaje symbole Unii Europejskiej: flagę i hymn;

          na podstawie mapy wymienia państwa członkowskie Unii Europejskiej.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „Unia Europejska”, „euro”;

          wyjaśnia cel powstania Unii Europejskiej.

           

          Uczeń:

          określa daty: powstania UE (1993 r.) i przyjęcia Polski do UE (2004 r.).

           

          Uczeń:

          wymienia najważniejsze instytucje UE i charakteryzuje ich zadania.

           

          Uczeń:

          opowiada na podstawie wiadomości z różnych źródeł o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej i prezentuje przykłady konkretnych działań wyrażając na ten temat własną opinię.

           

          Problemy ludzkości w XXI wieku

           

          problemy ludzkości w XXI wieku

          skutki działalności człowieka

          działania pomocowe podejmowane przez państwa i organizacje pozarządowe

           

          Uczeń:

          wymienia przykłady problemów ludzkości w XXI wieku;

          wymienia przykłady działań pomocowych, które są podejmowane przez państwa lub organizacje pozarządowe.

           

           

          Uczeń:

          wymienia organizacje działające na rzecz ludzi potrzebujących pomocy (np. Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna, fundacje) i wskazuje cel ich działalności;

          opowiada o przejawach nędzy na świecie.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie;

          uzasadnia potrzebę wspólnych międzynarodowych działań.

           

          Uczeń:

          formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe;

          wyjaśnia konieczność niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska.

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „organizacja humanitarna”, „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”, „terroryzm”;

          rozumie wagę i znaczenie istnienia „Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka”;

          potrafi zinterpretować na podstawie tekstu źródłowego („Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka”) prawa człowieka zawarte w tym dokumencie.

           

          Czym zajmuje się historia?

           

          historia nauką o przeszłości

          historia nauką badającą przyczyny i skutki ważnych wydarzeń

          elementy kształtujące historię

          praca historyka

           

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „historia”, „historycy”;

          wyjaśnia, czym zajmuje się historia.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia, kto tworzy historię.

           

          Uczeń:

          przedstawia elementy kształtujące historię: ważne wydarzenia, działalność wybitnych jednostek, praca przeszłych pokoleń;

          wyjaśnia zadania historyków.

           

          Uczeń:

          wskazuje korzyści, jakie daje dobra znajomość historii;

          wyjaśnia konieczność zbadania przyczyn i skutków wydarzeń historycznych dla zrozumienia przeszłości.

           

          Uczeń:

          wskazuje osiągnięcia współczesnej cywilizacji (podaje konkretne przykłady)jako efekt pracy minionych pokoleń.

           

          Źródła historyczne i ich rodzaje

           

          źródła historyczne i ich podział

          przykłady źródeł historycznych

          archeologia nauką wspomagającą badania historyczne

           

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „źródła historyczne”;

          wymienia przykłady źródeł historycznych.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „archeologia”;

          przedstawia podział źródeł historycznych;

          podaje przykłady źródeł materialnych i pisanych.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia znaczenie źródeł historycznych dla poznania przeszłości.

           

          Uczeń:

          uzasadnia konieczność dotarcia do wszelkich możliwych źródeł w celu dobrego i obiektywnego poznania przeszłości;

          przedstawia znaczenie badań archeologicznych dla poznania przeszłości.

           

          Uczeń:

          wskazuje podobieństwa i różnice między zakresem badań historyków i archeologów.

           

          Chronimy ślady przeszłości

           

          zabytki i ich rodzaje

          zadania muzeów

          różnorodne formy ochrony zabytków

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „zabytek, muzeum”;

          wskazuje muzeum jako podstawową formę ochrony zabytków;

          przedstawia najważniejsze zasady zachowania się w muzeum (1–2 przykłady).

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie: „biblioteka”;

          wymienia najważniejsze instytucje ochrony zabytków (muzeum, biblioteka);

          wyjaśnia konieczność właściwego zachowania się w muzeum;

          przedstawia zasady poprawnego zachowania się w instytucjach chroniących zabytki.

          Uczeń:

          przedstawia zadania muzealnictwa (gromadzenie, przechowywanie, konserwacja zabytków, organizacja wystaw);

          wyjaśnia konieczność ochrony zabytków.

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „skansen”, „archiwum”;

          wymienia różnorodne formy ochrony zabytków.

           

          Uczeń:

          sporządza własną listę najpiękniejszych polskich zabytków.

           

          Jak zmierzyć czas?

           

          sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie

          jednostki pomiaru czasu

          dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu

           

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „zegar”, „kalendarz”;

          wymienia jednostki pomiaru czasu zegarowego i kalendarzowego;

          wskazuje na ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu.

           

          Uczeń:

          wymienia sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie;

          nazywa i wskazuje na ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia potrzebę mierzenia czasu;

          czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy i odpowiada na związane z nim pytania.

           

          Uczeń:

          wskazuje i wyjaśnia związek między obserwacją przyrody a powstaniem zegarów i kalendarzy;

          charakteryzuje sposoby określania czasu minionych wydarzeń w dalekiej przeszłości (przed wynalezieniem kalendarza i zegarów).

           

          Uczeń:

          wyszukuje z różnych źródeł informacje o dawnych kalendarzach (np. egipskim) i prezentuje je w wybranej przez siebie formie.

           

          Ery, tysiąclecia i wieki, czyli czas w historii

           

          zasady określania czasu minionych wydarzeń (czasy przed naszą erą, czasy naszej ery) według kalendarza chrześcijańskiego;

          „era”, „epoka” „wiek”, „tysiąclecie” – pojęcia i ich zakres

          obliczanie upływu czasu wydarzeń

          chronologiczne porządkowanie wydarzeń

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „wiek”, „tysiąclecie”;

          wyjaśnia znaczenie skrótów: p.n.e. i  n.e.;

          określa wiek podanego wydarzenia;

          zapisuje określony wiek cyfrą rzymską.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „era”, „taśma chronologiczna”, „oś czasu”;

          wskazuje narodziny Chrystusa jako wydarzenie określające podział czasu na czasy p.n.e. i n.e.;

          zaznacza na taśmie chronologicznej podane wydarzenia.

          Uczeń:

          wskazuje wydarzenie starsze i młodsze;

          oblicza upływ czasu między podanymi wydarzeniami w zakresie naszej ery lub czasów przed naszą erą.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „chronologia”;

          porządkuje podane wydarzenia według chronologii;

          wyjaśnia fakt, że podział czasu jest podziałem umownym.

           

          Uczeń:

          oblicza upływ czasu między wydarzeniem sprzed naszej ery a wydarzeniem, które miało miejsce w czasach naszej ery (wie, że w historii nie ma roku 0).

           

          Początki ludzkości

           

          czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi

          warunki życia najstarszych przodków człowieka

          dokonania pierwszych ludzi

          koczowniczy i osiadły tryb życia

           

          Uczeń:

          wskazuje Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się pierwszych ludzi;

          nazywa sposoby zdobywania pożywienia przez pierwszych ludzi (zbieractwo, myślistwo);

          podaje 1–2 przykłady mieszkań najstarszych przodków człowieka.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: koczowniczy i osiadły tryb życia;

          charakteryzuje warunki życia pierwszych ludzi;

          wyjaśnia, w jaki sposób pierwsi ludzie wzniecali ogień;

          wyjaśnia wpływ umiejętności wzniecania ognia na warunki życia pierwszych ludzi;

          wskazuje przejście do osiadłego trybu życia jako najważniejsze osiągnięcie pierwszych ludzi.

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „prehistoria”;

          wymienia narzędzia używane przez pierwszych ludzi;

          wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi życia (tkactwo, garncarstwo, uprawa roli);

          odczytuje informacje zawarte w materiale ilustracyjnym.

           

          Uczeń:

          wskazuje wpływ osiągnięć pierwszych ludzi na zmiany w warunkach ich  życia;

          wyjaśnia wagę przejścia z koczowniczego do osiadłego trybu życia dla warunków życia ludzi.

           

          Uczeń:

          wyszukuje i prezentuje informacje na temat osad prehistorycznych.

           

          Pierwsze cywilizacje

           

          powstanie pierwszych cywilizacji

          rola wielkich rzek  w życiu najstarszych cywilizacji

          społeczny podział pracy

          Uczeń:

          wymienia najstarsze cywilizacje (podaje przykład np. Egipt);

          wskazuje miejsca powstania pierwszych cywilizacji posługując się wyrażeniem „wielkie rzeki”;

          wskazuje rzekę Nil jako jedną z rzek, nad którą powstały pierwsze cywilizacje.

           

          Uczeń:

          wskazuje na mapie położenie geograficzne Mezopotamii i Egiptu;

          zaznacza na taśmie chronologicznej czas powstania najstarszych cywilizacji (3500 r. p.n.e.);

          wyjaśnia, dlaczego pierwsze państwa powstały nad wielkimi rzekami (podaje jeden argument np. wylewy wielkich rzek).

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „państwo”;

          nazywa i wskazuje na mapie rzeki, nad którymi leżały Egipt  i Mezopotamia;

          wyjaśnia rolę wielkich rzek w funkcjonowaniu pierwszych państw;

          wymienia grupy społeczne państw starożytnych.

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „cywilizacje”;

          wyjaśnia sposób funkcjonowania systemów nawadniających;

          przedstawia zajęcia grup społecznych w państwach starożytnych;

          wyjaśnia, na czym polegał społeczny podział pracy.

          Uczeń:

          wyjaśnia i uzasadnia znaczenie pracy w życiu najstarszych społeczeństw.

           

          Wynalezienie pisma. Zaczyna się historia

           

          wynalezienie pisma i jego znaczenie

          rodzaje pisma

          materiał pisarski

          znaczenie umiejętności czytania i pisania

           

           

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „pismo”;

          określa czas wynalezienia pisma;

          nazywa materiał, na którym pisano, podaje przynajmniej jeden przykład.

          Uczeń:

          wymienia rodzaje pisma (klinowe, obrazkowe i alfabetyczne);

          zaznacza rok 3500 r. p.n.e. na taśmie chronologicznej;

          nazywa materiał, na którym pisano.

          Uczeń:

          nazwa i opisuje poznany materiał pisarski.

           

          Uczeń:

          charakteryzuje poznane rodzaje pisma;

          wyjaśnia znaczenie pisma dla poznania przeszłości i komunikowania się ludzi.

          Uczeń:

          przygotowuje prezentację na temat:Wynalezienie pisma czyli kiedy kończy się prehistoria a zaczyna historia”.

           

          W Egipcie faraonów

           

          warunki życia w starożytnym Egipcie;

          władca Egiptu i zakres jego władzy

          ludność starożytnego Egiptu, jej zajęcia i warunki życia

           

           

          Uczeń:

          wskazuje na mapie starożytny Egipt i rzekę Nil;

          wyjaśnia pojęcie „faraon”.

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „piramida”;

          zaznacza na taśmie chronologicznej czas powstania starożytnego Egiptu (3000 r. p.n.e.);

          wskazuje znaczenie Nilu dla funkcjonowania państwa egipskiego.

           

           

          Uczeń:

          wskazuje czas powstania starożytnego Egiptu;

          charakteryzuje warunki naturalne starożytnego Egiptu;

          wymienia grupy społeczne starożytnego Egiptu.

           

          Uczeń:

          przedstawia zajęcia grup społecznych starożytnego Egiptu;

          opowiada o warunkach życia poszczególnych grup społecznych starożytnego Egiptu;

          omawia pozycję faraona w społeczeństwie egipskim.

           

          Uczeń:

          wyszukuje i prezentuje informacje o słynnych władcach starożytnego Egiptu.

           

          Droga Egipcjanina do wieczności

           

          wierzenia starożytnych Egipcjan

          najważniejsze bóstwa

          i wyobrażenia o nich

          piramidy – grobowce faraonów

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „wielobóstwo”;

          przedstawia krótko wierzenia starożytnych Egipcjan.

           

          Uczeń:

          opisuje sposoby oddawania czci bogom;

          wymienia najważniejsze bóstwa egipskie.

           

          Uczeń:

          opowiada, w jaki sposób Egipcjanie przedstawiali bogów;

          wyjaśnia sposób budowy piramid;

          wymienia (na podstawie ilustracji) narzędzia używane do budowy piramid.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „mumifikacja”, „mumia”, „sfinks”;

          wyjaśnia przyczyny mumifikowania zwłok.

          Uczeń:

          przygotuje krótką informację o słynnych grobowcach lub piramidach egipskich.

           

          W Atenach Peryklesa

           

          położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji

          wygląd Aten w starożytności

          władza w starożytnych Atenach

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „demokracja”;

          wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny;

          opowiada o warunkach naturalnych starożytnej Grecji.

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „polis”;

          opisuje wygląd Aten w czasach Peryklesa;

          wymienia zajęcia mieszkańców Aten.

          Uczeń:

          wymienia zasługi Peryklesa dla rozwoju Aten;

          wymienia czynniki jednoczące Greków w starożytności.

           

          Uczeń:

          omawia zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej.

           

           

           

          Uczeń:

          wykorzystując informacje z różnych źródeł przygotowuje przewodnik po Atenach w czasach Peryklesa i przedstawia go we wskazanej formie.

           

          W kręgu greckich wierzeń i filozofii

           

          świątynie greckie miejscem kultu religijnego;

          narodziny teatru greckiego i filozofii;

          igrzyska sportowe i ich rola w życiu starożytnych Greków

           

          Uczeń:

          wymienia sposoby oddawania czci bogom (świątynie, igrzyska, teatr);

          wymienia Olimpię jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk starożytnych;

          wymienia sposoby nagradzania zwycięzców;

          wskazuje na mapie Olimpię i Ateny;

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „igrzyska olimpijskie”;

          wymienia dyscypliny sportowe rozgrywane podczas igrzysk;

          opowiada o wyglądzie i sposobie prezentacji sztuk w teatrze greckim.

          Uczeń:

          określa datę pierwszych igrzysk olimpijskich i zaznacza ją na taśmie chronologicznej;

          wyjaśnia, czym zajmowali się filozofowie.

          Uczeń:

          wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy igrzyskami w starożytności i dzisiaj (np. ubiór, dyscypliny, nagrody).

           

          Uczeń:

          wymienia dokonania starożytnych Greków w różnych dziedzinach;

          przygotowuje prezentację na temat wierzeń Greków;

          wymienia dzieła sztuki nawiązujące do tematyki mitologicznej;

          opisuje, jak wierzenia wpływały na życie starożytnych Greków.

           

          Od osady do imperium

           

           

           

           

          położenie Rzymu i zajęcia mieszkańców

          przyczyny rozwoju Rzymu

           

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „imperium”;

          wskazuje na mapie Rzym, Morze Śródziemne;

          wskazuje na mapie zasięg podbojów rzymskich;

          wskazuje przyczyny sukcesów armii rzymskiej (podaje przynajmniej jeden argument).

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „legion”;

          zaznacza na taśmie chronologicznej datę legendarnego założenia Rzymu (753 r. p.n.e.);

          wskazuje na mapie Półwysep Apeniński, Tyber;

          wymienia grupy społeczne starożytnego Rzymu;

          wskazuje źródła sukcesów armii rzymskiej.

           

          Uczeń:

          omawia zajęcia poszczególnych grup społecznych;

          charakteryzuje technikę wojenną Rzymian (posługując się nazwami machin).

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „łuk triumfalny”;

          przedstawia przyczyny powstania imperium rzymskiego;

          wyjaśnia słuszność twierdzenia, że Morze Śródziemne było wewnętrznym morzem Rzymian;

          wyjaśnia, jak w Rzymie wykształciła się arystokracja.

           

          Uczeń:

          przedstawia postacie wybitnych wodzów rzymskich np. Juliusza Cezara.

           

          Dokonania starożyt

          nych Rzymian

           

          dokonania Rzymian ułatwiające funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców;

          Rzymianie twórcami prawa;

          łacina językiem Rzymian

           

          Uczeń:

          wymienia najważniejsze dokonania Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców (prawo, drogi, mosty, akwedukty).

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „prawo”, „akwedukty”;

          charakteryzuje najważniejsze dokonania Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców.

           

          Uczeń:

          opowiada o edukacji Rzymian przygotowującej do kariery urzędniczej;

          wskazuje łacinę jako język Rzymian.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia przydatność dokonań Rzymian dla funkcjonowania państwa i życia mieszkańców;

          opowiada (posługując się ilustracją) o etapach budowy dróg w starożytnym Rzymie.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia znaczenie osiągnięć prawniczych Rzymian dla prawa współczesnego;

          podaje zapisy prawa rzymskiego wykorzystywane współcześnie.

           

          Narodziny chrześcijaństwa

           

          Izraelici, odmienność ich wiary w świecie starożytnym najważniej-sze zasady judaizmu

          Jezus z Nazaretu i jego nauki

          narodziny nowej religii i położenie jej wyznawców

          rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „chrześcijaństwo”, „Biblia”;

          przedstawia osobę i nauki Jezusa z Nazaretu;

          opisuje okoliczności narodzin chrześcijaństwa.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „apostoł” „Dekalog”;

          zaznacza na taśmie chronologicznej wiek narodzin chrześcijaństwa;

          wskazuje na mapie Palestynę i miasta związane z życiem i działalnością Jezusa z Nazaretu.

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „Jahwe”, „judaizm”, „Mesjasz”, „Stary Testament”, „Nowy Testament”;

          wyjaśnia, na czym polegała odmienność nauk Jezusa wobec religii Żydów;

          opowiada o sytuacji chrześcijan w I–IV wieku.

          Uczeń:

          przedstawia najważniejsze zasady judaizmu;

          wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu.

           

          Uczeń:

          wskazuje czynniki łączące chrześcijaństwo i judaizm.

           

           

           

          Roczny plan pracy dla klasy IV na 1 h

           

          Dział programu

           

          Temat lekcji

           

          Zagadnienia

           

          Wymagania podstawowe

           

           

          Wymagania ponadpodstawowe

           

           

           

          Odniesienie do podstawy programowej

           

          Konieczne i podstawowe

          Rozszerzające i dopełniające

           

          ROZDZIAŁ I

           

          Ja i moje otoczenie

          1. Kim jestem?

           

          waga narodzin dziecka dla rodziny i społeczeństwa

          odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka

          różnorodne potrzeby każdego człowieka i sposoby ich zaspakajania

          prawa dziecka we współczesnym świecie

           

          Uczeń:

          określa datę i miejsce swoich urodzin;

          wymienia swoje zainteresowania, podaje umiejętności, które rozwijają się pod ich wpływem;

          wymienia różne potrzeby człowieka i wskazuje te, których zaspokojenie jest niezbędne do życia;

          z pomocą nauczyciela wymienia przykłady praw dziecka;

          wymienia nazwę organizacji działającej na rzecz dzieci.

           

          Uczeń:

          wyjaśnia, dlaczego przyjście na świat dziecka jest ważnym wydarzeniem w życiu rodziny i społeczeństwa;

          wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka i tworzy na ten temat samodzielną krótką wypowiedź;

          podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspakajania;

          rozróżnia i wymienia samodzielnie potrzeby podstawowe;

          omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane;

          wie, co to jest i czym zajmuje się UNICEF.

          1.1

          1.2

          4.4

          2. Ja i moja rodzina

           

          rodzina i ród oraz więzi je łączące

          prawa i obowiązki członków rodziny

          genealogia nauką badającą związki pokrewieństwa

          pamiątki i tradycja rodzinna

          Uczeń:

          zna i potrafi poprawnie posługiwać się pojęciami rodzina  i ród;

          wymienia stopnie pokrewieństwa;

          wymienia swych przodków do pradziadków włącznie;

          wskazuje na przykładzie swojej rodziny lub innej stopnie pokrewieństwa;

          z pomocą nauczyciela wymienia przykłady więzi łączących członków rodziny;

          samodzielnie podaje przykłady obowiązków dziecka w rodzinie;

          podaje przykłady pamiątek rodzinnych.

          Uczeń:

          wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu człowieka oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;

          charakteryzuje więzi łączące rodzinę;

          wyraża opinię na temat kultywowania tradycji rodzinnej i gromadzenia pamiątek rodzinnych;

          podaje przykłady tradycji przestrzeganych w jego rodzinie.

           

          1.3

          1.4

           

          3. W mojej szkole

           

          społeczność szkolna, jej prawa i obowiązki

          samorząd szkolny

          historia i tradycja szkoły

          uprzejmość, sprawiedliwość i tolerancja jako przejawy zachowań pozytywnych

          poszanowanie godności i odmienności kolegów

          konflikty międzyludzkie i sposoby ich rozwiązywania

          Uczeń:

          opisuje swoją klasę jako grupę społeczną i wymienia łączące ją elementy (np. wiek, wspólne lekcje, wychowawca);

          wymienia elementy tradycji własnej szkoły;

          podaje przykłady działań samorządu szkolnego;

          uzasadnia konieczność przestrzegania zasad koleżeństwa i przyjaźni;

          na podanych przykładach wskazuje zachowania świadczące o poszanowaniu godności i odmienności innych.

          Uczeń:

          charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;

          wyjaśnia zasady funkcjonowania samorządu szkolnego i podaje przykłady jego działań w swojej szkole;

          tłumaczy, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe;

          wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;

          podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania.

          1.5

          1.6

          1.7

          1.8

          1.9

          4. Jestem częścią społeczeństwa

           

          społeczeństwo jako forma zbiorowości

          grupy społeczne i zasady przynależności do nich

          praca i jej rola w życiu człowieka

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „grupa społeczna”;

          określa swoją przynależność do grup społecznych;

          wymienia swoje zainteresowania;

          określa na podanych przykładach pozytywne i negatywne zachowania.

          Uczeń:

          uzasadnia konieczność przestrzegania przyjętych norm współżycia w najbliższym otoczeniu;

          charakteryzuje zainteresowania jako płaszczyznę kontaktów i wymiany doświadczeń z rówieśnikami;

          wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział;

          opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie;

          wskazuje osiągnięcia współczesnej cywilizacji jako efekt pracy minionych pokoleń.

          5.1

          5.2

          Sprawdzamy wiedzę i umiejętności

           

          Przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i zagadnień.

           

           

           

           

          Rozdział II

           

          Moja ojczyzna

          5. Moja mała ojczyzna

           

          mała ojczyzna – społeczność, historia i kultura

          formy upamiętniania przeszłości małej ojczyzny

          Uczeń:

          nazywa i pokazuje na mapie region i województwo, w którym mieszka;

          wymienia przykłady zabytków architektury i przyrody lub określeń gwarowych ze swojego regionu;

          zna nazwy miejscowości w najbliższej okolicy związane z lokalną tradycją.

          Uczeń:

          opisuje swoją małą ojczyznę, uwzględniając tradycję historyczno-kulturową i problemy społeczno-gospodarcze;

          zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości małej ojczyzny.

          2.1

          2.2

           

           

          6. Samorząd lokalny

           

          władze lokalne – zakres działań i sposób ich powoływania

           

          Uczeń:

          wskazuje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych;

          wymienia nazwisko wójta (burmistrza lub prezydenta);

          opowiada o sposobie powoływania władz lokalnych;

          podaje przykłady działań władz lokalnych.

          Uczeń:

          wymienia i nazywa władze lokalne używając pojęć: „rada miasta” (lub „gminy”), „wójt” („burmistrz” lub „prezydent”);

          wymienia zakres działań władz lokalnych;

          podaje przykłady działań samorządu lokalnego z własnego terenu;

          omawia sposób powoływania władz lokalnych.

          2.3

           

          7. Moja ojczyzna – Polska

           

          Polska – położenie, obszar, granice, kraje sąsiednie

          symbole, święta narodowe Polski, miejsca pamięci narodowej

          ludność Polski – mniejszości narodowe i etniczne, miejsca największych skupisk Polaków na świecie

          zróżnicowanie regionalne Polski

          Uczeń:

          wskazuje na mapie Europy Polskę i jej sąsiadów, omawia jej położenie geograficzne;

          nazywa i pokazuje na mapie główne rzeki Polski (Wisłę, Odrę, Bug), Morze Bałtyckie, najważniejsze góry, wyżyny i niziny;

          wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce.

          Uczeń:

          wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski;

          wyjaśnia, na czym polega zróżnicowanie regionalne Polski;

          nazywa i pokazuje na mapie krainy geograficzno-historyczne Polski;

          na wybranych przykładach opisuje kulturę i tradycje mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce oraz wymienia miejsca największych skupisk Polaków na świecie.

          3.2

           

          8. Moje państwo – Rzeczpospolita Polska

           

          Polska krajem demokratycznym

          najwyższe organy władzy w Polsce

          konstytucja dokumentem określającym prawa i obowiązki obywateli

          Uczeń:

          wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy;

          wyjaśnia pojęcie „demokracja”;

          wymienia nazwisko urzędującego premiera i prezydenta RP;

          wskazuje konstytucję jako najważniejszy dokument w państwie.

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcie „konstytucja”;

          wyjaśnia zasady wyborów władz w Polsce;

          podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej;

          samodzielnie dokonuje interpretacji fragmentu tekstu Konstytucji RP;

          przedstawia zakres obowiązków najwyższych organów władzy w Polsce.

          4.1

          4.2

          4.3

          4.4

          Legendy o początkach państwa polskiego

           

          pochodzenie nazwy Polska, jej herbu i barw narodowych

          legenda formą popularyzacji wiedzy o przeszłości

          Uczeń:

          z pomocą nauczyciela opowiada legendę O Lechu, Czechu i Rusie i legendę O Popielu i Piaście oraczu;

          wyjaśnia pojęcie „legenda”;

          wyjaśnia pochodzenie nazwy Gniezno i wskazuje je na mapie;

          wymienia dawne nazwy określające Polaków (Lechici).

          Uczeń:

          samodzielnie opowiada legendę O Lechu, Czechu i Rusie i legendę O Popielu i Piaście oraczu;

          rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy;

          wskazuje na mapie współczesnych sąsiadów Polski;

          wyjaśnia na podstawie legendy pochodzenie nazwy pierwszej polskiej dynastii;

          wyjaśnia związek legendy z symbolami państwa polskiego.

          10.1

           

           

          9. Unia Europejska

           

          Unia Europejska organizacją państw Europy

          państwa członkowskie Unii Europejskiej

          symbolika Unii Europejskiej

          Polska krajem członkowskim Unii Europejskiej

          Uczeń:

          rozpoznaje symbole Unii Europejskiej: flagę i hymn;

          na podstawie mapy wymienia państwa członkowskie Unii Europejskiej;

          wyjaśnia pojęcia: „Unia Europejska”, „euro”;

          wyjaśnia cel powstania Unii Europejskiej.

          Uczeń:

          określa daty: powstania UE (1993 r.), przyjęcia Polski do UE (2004 r.);

          wymienia najważniejsze instytucje UE i charakteryzuje ich zadania;

          opowiada na podstawie wiadomości z różnych źródeł o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej,

          prezentuje przykłady konkretnych działań i UE wyraża na ten temat własną opinię.

          6.

           

          10. Problemy ludzkości w XXI wieku

           

          problemy ludzkości w XXI wieku

          skutki działalności człowieka

          działania pomocowe podejmowane przez państwa i organizacje pozarządowe

          Uczeń:

          wymienia przykłady problemów i zagrożeń ludzkości w XXI wieku;

          wymienia przykłady form działań pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe;

          wymienia nazwę organizacji działającej na rzecz ludzi potrzebujących pomocy (np. Polski Czerwony Krzyż, Polska Akcja Humanitarna, fundacje).

          Uczeń:

          wyjaśnia na przykładach następstwa konfliktów zbrojnych na świecie;

          uzasadnia potrzebę dbałości o ochronę środowiska;

          przedstawia niesienie pomocy potrzebującym dzieciom jako główny cel działania wielu organizacji międzynarodowych;

          uzasadnia potrzebę niesienia takiej pomocy;

          definiuje pojęcie „organizacja humanitarna”;

          formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe.

          7.5

          7.4

           

          Sprawdzamy wiedzę i umiejętności

           

           

          Przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i zagadnień.

           

           

           

           

          Rozdział III

           

          Wstęp do historii

          11. Czym zajmuje się historia?

           

          historia nauką o przeszłości

          historia nauką badającą przyczyny i skutki ważnych wydarzeń

          elementy kształtujące historię

          praca historyka

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „historia”, „historycy”, „mapa”, „plan”;

          wyjaśnia, czym zajmuje się historia;

          wyjaśnia, kto tworzy historię.

          Uczeń:

          przedstawia elementy kształtujące historię: ważne wydarzenia, działalność wybitnych jednostek, praca przeszłych pokoleń;

          wyjaśnia zadania historyków;

          wskazuje osiągnięcia współczesnej cywilizacji jako efekt pracy minionych pokoleń;

          wskazuje korzyści, jakie daje dobra znajomość historii.

          8.1

          8.2

           

          12. Źródła historyczne i ich rodzaje

           

          źródła historyczne i ich podział

          przykłady źródeł historycznych

          archeologia nauką wspomagającą badania historyczne

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „źródła historyczne”, „źródła materialne”, „źródła pisane”, „archeologia”;

          przedstawia podział źródeł historycznych;

          charakteryzuje źródła materialne i pisane oraz podaje ich przykłady.

          Uczeń:

          wyjaśnia znaczenie źródeł historycznych dla poznania przeszłości;

          uzasadnia konieczność dotarcia do wszelkich możliwych źródeł w celu dobrego i obiektywnego poznania przeszłości;

          przedstawia znaczenie badań archeologicznych dla poznania przeszłości.

          8.3

           

          13. Chronimy ślady przeszłości

           

          zabytki i ich rodzaje

          zadania muzeów

          różnorodne formy ochrony zabytków

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „zabytek”, „muzeum”, „biblioteka”;

          wymienia podstawowe formy ochrony zabytków ( muzeum, biblioteka);

          przedstawia zasady zachowania się w muzeum.

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „skansen”, „archiwum”;

          wymienia różnorodne formy ochrony zabytków (muzeum, biblioteka, archiwum, skansen);

          przedstawia zadania muzeów (gromadzenie, przechowywanie, konserwacja zabytków, organizacja wystaw);

          wyjaśnia konieczność ochrony zabytków.

          8.3

           

          14. Jak zmierzyć czas?

           

          sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie

          jednostki pomiaru czasu

          dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „zegar”, „kalendarz”;

          wymienia sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie;

          wymienia jednostki pomiaru czasu zegarowego i kalendarzowego;

          nazywa i wskazuje na ilustracji dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu.

          Uczeń:

          wyjaśnia potrzebę mierzenia czasu;

          wskazuje i wyjaśnia związek między obserwacją przyrody a powstaniem zegarów i kalendarzy;

          charakteryzuje sposoby określania czasu minionych wydarzeń w dalekiej przeszłości (przed wynalezieniem kalendarza i zegarów);

          czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy i odpowiada na związane z nim pytania.

           

          15. Ery, tysiąclecia i wieki, czyli czas w historii

           

          zasady określania czasu minionych wydarzeń (czasy przed naszą erą, czasy naszej ery) według kalendarza chrześcijańskiego;

          „era”, „epoka” „wiek”, „tysiąclecie” – pojęcia i ich zakres

          obliczanie upływu czasu wydarzeń

          chronologiczne porządkowanie wydarzeń

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „wiek”, „era”, „tysiąclecie, „taśma chronologiczna” („oś czasu”);

          wyjaśnia znaczenie skrótów: p.n.e. i n.e.;

          określa wiek podanego wydarzenia;

          zapisuje określony wiek cyfrą rzymską;

          wskazuje narodziny Chrystusa jako wydarzenie określające podział czasu na czasy p.n.e. i czasy n.e.;

          zaznacza na taśmie chronologicznej podane wydarzenia.

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „chronologia”;

          oblicza upływ czasu między podanymi wydarzeniami w zakresie naszej ery lub czasów przed naszą erą;

          wskazuje wydarzenie starsze i młodsze;

          porządkuje podane wydarzenia według chronologii;

          wyjaśnia, dlaczego podział czasu jest podziałem umownym.

           

          Sprawdzamy wiedzę i umiejętności

           

          Przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i zagadnień.

           

           

           

           

          Rozdział IV

           

          Początki ludzkości i pierwsze cywilizacje

          16. Początki ludzkości

           

          czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi

          warunki życia najstarszych przodków człowieka

          dokonania pierwszych ludzi

          koczowniczy i osiadły tryb życia

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „koczowniczy i osiadły tryb życia”, „prehistoria”;

          wskazuje Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się pierwszych ludzi;

          charakteryzuje warunki życia pierwszych ludzi;

          wyjaśnia, w jaki sposób pierwsi ludzie wzniecali ogień;

          wyjaśnia wpływ umiejętności wzniecania ognia na warunki życia pierwszych ludzi;

          wskazuje przejście do osiadłego trybu życia jako najważniejsze osiągnięcie pierwszych ludzi.

          Uczeń:

          wymienia narzędzia używane przez pierwszych ludzi;

          wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi i wskazuje ich wpływ na zmiany w warunkach życia (tkactwo, garncarstwo, uprawa roli, hodowla);

          wyjaśnia wpływ przejścia od koczowniczego do osiadłego trybu życia na warunki życia ludzi;

          odczytuje informacje zawarte w materiale ilustracyjnym.

           

          17. Pierwsze cywilizacje

           

          powstanie pierwszych cywilizacji

          rola wielkich rzek w życiu najstarszych cywilizacji

          społeczny podział pracy

           

          Uczeń:

          wymienia najstarsze cywilizacje i wskazuje ich położenie geograficzne (Mezopotamia, Egipt);

          zaznacza na taśmie chronologicznej czas powstania najstarszych cywilizacji (3500 r. p.n.e.);

          wyjaśnia, dlaczego pierwsze państwa powstał nad wielkimi rzekami.

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „państwo”, „cywilizacje”;

          nazywa i wskazuje na mapie rzeki, nad którymi leżały Egipt i Mezopotamia;

          wyjaśnia sposób funkcjonowania systemów nawadniających;

          wyjaśnia rolę wielkich rzek w funkcjonowaniu pierwszych państw;

          wymienia grupy społeczne państw starożytnych i przedstawia ich zajęcia;

          wyjaśnia, na czym polegał społeczny podział pracy.

           

          18. Wynalezienie pisma. Zaczyna się historia

           

          wynalezienie pisma i jego znaczenie

          rodzaje pisma

          materiał pisarski

          znaczenie umiejętności czytania i pisania

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „pismo”;

          wymienia rodzaje pisma (klinowe, obrazkowe i alfabetyczne);

          wskazuje czas wynalezienia pisma i zaznacza rok 3500 r. p.n.e. na taśmie chronologicznej;

          nazywa materiał, na którym pisano.

          Uczeń:

          wymienia poznane rodzaje pisma i je charakteryzuje;

          nazwa i opisuje poznany materiał pisarski;

          wyjaśnia znaczenie pisma dla poznania przeszłości i komunikowania się ludzi.

          9.1

           

           

          19. W Egipcie faraonów

           

          warunki życia w starożytnym Egipcie;

          władca Egiptu i zakres jego władzy

          ludność starożytnego Egiptu, jej zajęcia i warunki życia

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „faraon”, „piramida”;

          zaznacza na taśmie chronologicznej podany czas powstania starożytnego Egiptu (3000 r. p.n.e.);

          wskazuje na mapie starożytny Egipt i rzekę Nil;

          wyjaśnia znaczenie Nilu dla funkcjonowania państwa egipskiego;

          wymienia grupy społeczne starożytnego Egiptu.

          Uczeń:

          wskazuje czas powstania starożytnego Egiptu;

          charakteryzuje warunki naturalne starożytnego Egiptu;

          przedstawia zajęcia grup społecznych starożytnego Egiptu;

          opowiada o warunkach życia poszczególnych grup społecznych starożytnego Egiptu;

          omawia pozycję faraona w społeczeństwie egipskim.

           

          20. Droga Egipcjanina do wieczności

           

          wierzenia starożytnych Egipcjan

          najważniejsze bóstwa i wyobrażenia o nich

          piramidy – grobowce faraonów

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „wielobóstwo”;

          przedstawia wierzenia starożytnych Egipcjan;

          opisuje sposoby oddawania czci bogom;

          wymienia najważniejsze bóstwa egipskie

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „sfinks”, „mumifikacja”, „mumia”;

          opowiada, w jaki sposób Egipcjanie przedstawiali bogów;

          wyjaśnia przyczyny mumifikowania zwłok;

          wyjaśnia sposób budowy piramid;

          wymienia (na podstawie ilustracji) narzędzia używane do budowy piramid.

           

          Sprawdzamy wiedzę i umiejętności

           

          Przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i zagadnień.

           

           

           

           

          Rozdział V

           

          Fundamenty Europy

           

          21. W Atenach Peryklesa

           

          położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji

          wygląd Aten w starożytności

          władza w starożytnych Atenach

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „demokracja”, „polis”;

          wskazuje na mapie starożytną Grecję  i Ateny;

          opowiada o warunkach naturalnych starożytnej Grecji;

          opisuje wygląd Aten w czasach Peryklesa;

          wymienia zajęcia mieszkańców Aten.

          Uczeń:

          wymienia zasługi Peryklesa dla rozwoju Aten;

          wymienia czynniki jednoczące Greków w starożytności;

          omawia zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej wykorzystując informacje z różnych źródeł;

          przygotowuje przewodnik po Atenach w czasach Peryklesa.

          9.2

           

          22. W kręgu greckich wierzeń i filozofii

           

          świątynie greckie miejscem kultu religijnego

          narodziny teatru greckiego i filozofii

          igrzyska sportowe i ich rola w życiu starożytnych Greków

          Uczeń:

          wyjaśnia pojęcia: „igrzyska olimpijskie”

          wymienia sposoby oddawania czci bogom (świątynie, igrzyska,teatr);

          wymienia Olimpię jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk starożytnych;

          wymienia sposoby nagradzania zwycięzców;

          wskazuje na mapie Olimpię i Ateny;

          wymienia dyscypliny sportowe rozgrywane podczas igrzysk;

          opowiada o wyglądzie i sposobie prezentacji przedstawień w teatrze greckim.

          Uczeń:

          określa datę pierwszych igrzysk olimpijskich i zaznacza ją  na taśmie chronologicznej;

          wyjaśnia, czym zajmowali się filozofowie;

          skazuje podobieństwa i różnice pomiędzy igrzyskami w starożytności i dzisiaj (np. ubiór , dyscypliny, nagrody);

          wymienia dokonania starożytnych Greków w różnych dziedzinach.

          9.2

           

           

          23. Od osady do imperium

           

          położenie Rzymu i zajęcia mieszkańców

          przyczyny rozwoju Rzymu

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „imperium”, „legion”;

          zaznacza na taśmie chronologicznej podaną datę legendarnego założenia Rzymu (753r. p.n.e.);

          wskazuje na mapie Rzym, Półwysep Apeniński, Tyber, Morze Śródziemne;

          wskazuje na mapie zasięg podbojów rzymskich;

          wymienia grupy społeczne starożytnego Rzymu;

          wskazuje źródła sukcesów armii rzymskiej.

          Uczeń:

          definiuje pojęcie „łuk triumfalny”;

          przedstawia przyczyny powstania imperium rzymskiego;

          wyjaśnia słuszność twierdzenia, że Morze Śródziemne było wewnętrznym morzem Rzymian;

          omawia zajęcia poszczególnych grup społecznych;

          wyjaśnia, jak w Rzymie wykształciła się arystokracja;

          charakteryzuje technikę wojenną Rzymian (podaje nazwy machin).

           

          24. Dokonania starożytnych Rzymian

           

          dokonania Rzymian ułatwiające funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców

          Rzymianie twórcami prawa

          łacina językiem Rzymian

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „prawo”, „akwedukty”;

          wymienia najważniejsze dokonania Rzymian, które wpłynęły na funkcjonowania państwa i życie mieszkańców (prawo, drogi, mosty, akwedukty).

          Uczeń:

          wyjaśnia przydatność dokonań Rzymian dla funkcjonowania państwa i życia mieszkańców;

          wyjaśnia znaczenie osiągnięć prawniczych Rzymian dla prawa współczesnego;

          opowiada o edukacji Rzymian przygotowującej do kariery urzędniczej;

          wskazuje łacinę jako język Rzymian;

          opowiada (posługując się ilustracją) o etapach budowy dróg w starożytnym Rzymie.

          9.3

           

          25. Narodziny chrześcijaństwa

           

          Izraelici, odmienność ich wiary w świecie starożytnym

          najważniejsze zasady judaizmu

          Jezus z Nazaretu i jego nauki

          narodziny nowej religii i położenie jej wyznawców

          rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „chrześcijaństwo”, „apostoł” , „Dekalog”, „Biblia”;

          zaznacza na taśmie chronologicznej wiek narodzin chrześcijaństwa;

          wskazuje na mapie Palestynę i miasta związane z życiem i działalnością Jezusa z Nazaretu;

          przedstawia osobę i nauki Jezusa z Nazaretu;

          przedstawia okoliczności narodzin chrześcijaństwa.

          Uczeń:

          definiuje pojęcia: „Jahwe”, „judaizm”, „Mesjasz”, „Stary Testament”, „Nowy Testament”;

          przedstawia najważniejsze zasady judaizmu;

          wyjaśnia, na czym polegała odmienność nauk Jezusa wobec religii Żydów powszechnie wyznawanej;

          wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu;

          wskazuje czynniki łączące chrześcijaństwo i judaizm;

          opowiada o sytuacji chrześcijan w I–IV wieku.

          9.4

           

          Sprawdzamy wiedzę i umiejętności

           

          Przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i zagadnień.